ՀԵՂԻՆԱԿԻ ԱՆՈՒՆԸ ԿԱՐԵՎՈՐ ՉԷ՞

Վերջերս վերահրատարակվել եւ «բարեպաշտ ընթերցողին է հասցեագրվել» եզակի մի գիրք` «Հայ եկեղեցու պատարագամատույցը», որը պարունակում է Ս. պատարագի գրաբար ամբողջական բնագիրը` արեւելահայերեն թարգմանությամբ ու բացատրություններով:
Իսկ թե ով է թարգմանության հեղինակը, չի նշվում: Հայ առաքելական եկեղեցու Արարատյան հայրապետական թեմի պաշտոնական կայքէջում տեղադրված լուրի մեջ, օրինակ, նշվում է միայն, որ գիրքը վերահրատարակվել է թեմի առաջնորդական փոխանորդ գերաշնորհ տեր Նավասարդ արքեպիսկոպոս Կճոյանի օրհնությամբ, եւ որ վերահրատարակելու համար իր սիրահոժար համաձայնությունն է տվել է ԱՄՆ արեւելյան թեմի առաջնորդ գերաշնորհ տեր Խաժակ արքեպիսկոպոս Պարսամյանը: Իսկ վերջինիս տնօրինությամբ «Պատարագամատույցը» մի անգամ արդեն տպագրվել է Նյու Յորքում` 2002 թվականին: Դրա հեղինակը Անանիա արքեպիսկոպոս Աբաջյանն է, ում անունը, սակայն, հայաստանյան վերահրատարակության արդյունքում անհետացել է, ինչը նրան դառնացնում է: Այս քայլը ԱՄՆ-ում ապրող արդեն նախկին արքեպիսկոպոսը, ում աշխարհիկ անունը Ավետիք Արաբաջյան է, մեզ հետ հեռախոսազրույցում մանր արարք որակեց, «որը ցավ է պատճառում եւ որը եկեղեցու սպասավորներին վայել չպիտի լինի»: «Սա գրական վանդալիզմի ամենաաչքառու օրինակ է, եւ դաժան ձեւով անտեսված է իմ հեղինակային իրավունքը»,- վստահ է Ավետիք Արաբաջյանը: Իսկ հնարավոր համարո՞ւմ է, որ իր անունն ուղղակի պատահմամբ է դուրս մնացել: Այս հարցին նա բացասական պատասխան է տալիս: Այդ դեպքում ինչո՞ւ են որոշել իր հետ այդպես վարվել: «Ինձ թվում է` պատճառը եկեղեցական ասպարեզից հեռացած լինելս է: Չուզեցին` անունս մնա այդ գրքի մեջ, ինչը արդար չէ, ճիշտ չէ»,- ասում է նախկին արքեպիսկոպոսը` միեւնույն ժամանակ նկատելով, որ եկեղեցական ասպարեզից հեռանալը որեւէ նշանակություն չպիտի ունենա գրականության մեջ ու որոշիչ հանգամանք չպիտի դառնա ստեղծագործողի կամ թարգմանչի անունը հիշատակելու հարցում: Աշխարհական Ավետիք Արաբաջյանը պատմում է, որ 1981-89 թվականներին ինքը եղել է Ադրբեջանի թեմի առաջնորդը: Կոտորածից հետո եկել է Էջմիածին, իսկ դրանից հետո Խաժակ արքեպիսկոպոս Պարսամյանը նրան հրավիրել է ԱՄՆ` Ադրբեջանից գաղթած հայերին օգտակար լինելու համար: «2000-ին ինքը առաջարկեց, որ ես այդ «Պատարագամատույցը» թարգմանեմ ռուսերեն, որպեսզի Ադրբեջանից եկած հայերը հասկանան, քանի որ հայերեն չէին հասկանում, գրաբար չէին հասկանում: Հետո միտք ծագեց, որ նաեւ արեւելահայերեն թարգմանենք, որովհետեւ հայեր էլ կային Հայաստանից, որ գրաբար լավ չգիտեին եւ չգիտեն: Ու «Պատարագամատույցը» արեւելահայերեն եւ ռուսերեն փոխադրեցի կամ թարգմանեցի: Երկու տարի աշխատեցի վրան, 2002 թվականին այստեղ հրատարակվեց»,- գրքի հրատարակման նախապատմությունն է ներկայացնում Արաբաջյանը: Նրա խոսքով` Նյու Յորքում տպագրված եւ Հայաստանում վերահրատարակված գրքերի ձեւավորումն ամբողջովին նույնն է, միայն թե երկրորդում իր անունն է բացակայում: Ինչ վերաբերում է «Պատարագամատույցի» վերահրատարակությանը Խաժակ արքեպիսկոպոս Պարսամյանի համաձայնությանը, ապա, ըստ Ավետիք Արաբաջյանի, ինքը զանգահարել է նրան եւ հայտնել, որ վշտացած է: Վերջինս էլ պատասխանել է, թե վերահրատարակելու համաձայնություն տալու ժամանակ տեղեկություն չի ունեցել, թե Արաբաջյանի անունը պետք է հանվի: Առաջարկել է դիմել Նավասարդ արքեպիսկոպոս Կճոյանին` ուղղելու բացթողումը: Ավելին, ինչպես փոխանցում է մեր զրուցակիցը, Խաժակ արքեպիսկոպոս Պարսամյանն ասել է, որ արվածը ճիշտ չէ: «Նավասարդ սրբազանի հետ չեմ խոսել: Այդպիսի արարքից հետո ի՞նչ խոսեմ: Արդեն ամեն ինչ անվերադարձ է, գիրքը վաճառքի մեջ է: Ուղղակի միտքս ի՞նչ է. ես ուզում եմ, որ պատմության առաջ, երբ որ ժամանակը գա, որեւէ մի տեղ հիշատակություն լինի, որ այսպիսի բան կատարվեց, եւ Հայաստանի մեջ իմանան, որ ես եմ դրա հեղինակը: Մի քիչ ուզում եմ ինձ պաշտպանած լինեմ այդ իմաստով»,- ասում է ԱՄՆ-ում գտնվող նախկին հոգեւորականը:
Երեկ դիմեցինք Արարատյան հայրապետական թեմի մամլո դիվան` նշված խնդրի կապակցությամբ մեկնաբանություն խնդրելու: Նախ ասացին, թե չեն հիշում` ով է վերահրատարակված «Պատարագամատույցի» հեղինակը, քանի որ ֆայլը Խաժակ սրբազանն է տրամադրել, ապա մեր հիշեցնելուց հետո ասացին, թե գրքի վրա մի ամբողջ խումբ է աշխատել եւ բոլորի անունը չէին կարող գրել: Նկատեցին, որ բացառիկ գիրք է հրատարակվել, հոյակապ գործ է արված, եւ եթե մարդ իրական հավատք ունի, պետք է ուրախ լինի դրա համար: Իսկ եթե մենք այդտեղ էլ ինչ-որ վատ բան գտնենք ու գրենք այդ մասին, ապա կարող ենք այլեւս որեւէ հարցով չզանգահարել իրենց: Հետո, սակայն, սխալ համարելով մեկնաբանություն տալը, հայտարարեցին` գրեք` մամլո դիվանը անբարյացկամ է, մեր հարցերին չի պատասխանում:

ԱՆՆԱ ԶԱԽԱՐՅԱՆ