21/12/2008 13.12.37
Հարցում – Ղարաբաղեան շարժումէն ետք, հայրենիքի թէ սփիւռքի հայութեան կեդրոնացումը կ'երթար գրաւեալ հողերէն անդին դէպի հայոց Ջաւախքը: Կրնա՞նք համեմատութիւն մը ընել Ջաւախքի քաղաքական այսօրուան կացութեան եւ երէկուան Ղարաբաղի միջեւ:
Պատասխան – Գիտէք, իրականութեան մէջ, մեր խնդիրները եւ Արցախում եւ Ջաւախքում նո՛յնն են: Առաջին հերթին հայապահպանութեան մեծ խնդիր ունենք: 1990 թուականից յետոյ կարողացանք Արցախը ազատագրել, թող որ իրենք որոշեն իրենց սեփական ճակատագիրը: Նոյնը չէր կարելի է ասել Ջաւախքի պարագային, որովհետեւ Ջաւախքը աւելի մեծ էր քան արցախահայութիւնը որ կը գտնուէր վրացական իշխանութիւնների քմահաճոյքի տակ: Եւ 90 թուականից յետոյ երբ հռչակուեց Վրաստանի Հանրապետութիւն եւ սկսուեց հալածանքները ուղղակի բացէ բաց հայութեան նկատմամբ: Այդ ժամանակուայ նորանշանակ նախագահ Կամսախուրդիա ազգանունով բացէ բաց ասում էր որ Վրաստանը վրացիների համար է
Հարցում – Ջաւախք ըսելով մենք ի՞նչ տարածութիւն կը հասկնանք, քանի՞ գիւղ:
Պատասխան – Ջաւախք ասելով մենք հասկանում ենք մօտաւորապէս, հոգեւոր իմաստով, եօթը համայնք եւ 132 գիւղ: Մինչեւ 90 թուականը մօտաւորապէս 80-85 տոկոս իշխում էր հայութիւնը, իսկ քսան տոկոս ապրում էին այլազգիներ ոչ թէ միայն վրացիներ, հրեաներ, ռուսներ, վրացիներ անշուշտ: Այսօր Ապզխայում վիճակը շատ փոխուած է: Ուրեմն մօտ 35-40 տոկոսը հայ է ապրում եւ 60 տոկոս վրացիներ: Ախալքալաքի շրջանում ուրեմն ապրում է 93 տոկոս հայ եւ 7 տոկոս վրացի: Նինաց Չինկայի շրջանը, որ սուրբ քաղաք է եղել, ուրեմն հռիփսիմեանց կոյսերը ճանապարհով անցել են այդ քաղաքից՝ Սուրբ Նենայի քաղաքը: Այդ տարածքում մենք ունենք երեք դպրոց: Հիմնական ասեմ որ 1990 թուականին խօսում ենք 200 հազար հայութեան մասին, մեր համեստ կարծիքով այսօր պիտի լինի 130-150 հազար հայ:
Հարցում – Արագ կերպով ակնարկ մը եթէ նետենք մեր կրթական վիճակին, արդեօք մեր դպրոցներէն ներս հայեցի կրթութիւն եւ հայերէն լեզուի ուսուցում կը տրուի՞:
Պատասխան – Դպրոցների վիճակը շատ վատ է էն առումով որ հիմնականում դպրոցաշէնքերը քանդուած վիճակ կամ աւերուած վիճակ ունին: Ուսուցիչների տարիքը արդէն շատ բարձրացած է, եւ այսինքն կ'երեւի վերջին ուսուցիչը որ Հայաստանում վերապատրաստուել է արդէն 20-30 տարի առաջ էր: Ժողովուրդը կ'երեւի 90 տոկոսից աւելի չի տիրապետում վրացերէն լեզուին: Խօսում են արեւմտահայերէն: Իրենց բարբառը Էրզրումի շրջանի բարբառն է:
Հարցում – Եկեղեցական ձեր համայնքը քանի՞ գործող եկեղեցի ունի:
Պատասխան – Ամէն գիւղում, ուրեմն 132 գիւղում մենք ունինք եկեղեցի: Մինչեւ 90 թուականը սակայն գործում էր միայն երկու եկեղեցի. Ախալցխայի Ս. Գրիգոր Լուսաւորիչ եւ Ախալքալաքի Ս. Խաչ եկեղեցիները: 93 թուականին նաեւ վերադարձուեց Ս. Սարգիս եկեղեցին: Ուրեմն եօթը տարուան մէջ մենք կարողացանք 15 եկեղեցի վերաբանալ: Ուրեմն այսօր մենք ունինք 15 գործօն եկեղեցիներ:
Հարցում – Պատմութենէն ծանօթ' Ջաւախքի հայութիւնը անցեալին կարեւոր ազգային քաղաքական ու մշակութային գործիչներ ու մտաւորականներ տուած է Հայաստանին: Քանի մը անուններ արդօք կրնա՞ք յիշել անոնցմէ:
Պատասխան – Հիմնականում Հայաստանի Առաջին Հանրապետութիւնը կազմուած էր Ջաւախքի հայերով. Համօ Օհանջանեան, Ռուբէն Տէր Մինասեան, Ռուբէն Դարբինան, Յովհաննէս Քաջազնունի ... գոնէ այս չորսը, որոնք քաղաքական գործիչներ էին առաջին հանրապետութեան ժամանակ: Շարլ Ազնաւուրի ծնողները ծնունդով ջաւախցի են: Նկարիչներ Կոջոյեան, Կոտոլեան: Վիպասան Դերենիկ Դեմիրճեան, երգչուհի Լուսինէ Զաքարեան, շատ ու շատ լուսաւոր դէմքեր է տուել Ջաւախքը: Ու այսօր դժուար է որ նորից անցեալի նման դէմքեր տայ: Նայեցէք արդէն մեր կրթութեան տխուր վիճակին: Ջաւախքը մի՛շտ եղել է Հայաստանի համար բազկերակ, մտաւորականների ծնունդ տուող:
Հարցում – Իսկ հայ կաթողիկէներ ի՞նչ վիճակ ունին:
Պատասխան – Ուղղակի իրենցը զուտ եկեղեցական է: Ունինք կաթողիկէ տասը գիւղ, եթէ չեմ սխալւում, այդ շրջաններում: Նրանք իրենք իրենց մէջն են:
Հարցում – Իսկ Հռիփսիմեանց հայ քոյրեր որքան գիտեմ գտնուելու են ձեր շրջանները:
Պատասխան – Ո՜չ, հիմնականում նրանք Կիւմրիի շրջաններում են, քոյր Արուսեակը կայ, սփիւռքահայ է: Մենք իրենց հետ մեծ կապի մէջ ենք, իրենց աշխատանքը մենք գնահատում ենք: Շատ ջերմ հայրենասիրութիւն կայ նրանց մէջ:
Հարցում – Վերջին հարցում. Ջաւախքը մեր պատմական Հայաստանի ո՞ր նահանգին մաս կը կազմէր:
Պատասխան – Գուգարաց նահանգին մէջ էր ու եթէ երբ գաք որ տեսնէ՞ք Գուգարքը որ վերջանում է Ջաւախքը շարունակւում է, ոչ մի բանով չի տարբերւում:
неделя, 21 декември 2008 г.
събота, 20 декември 2008 г.
«Օրհներգութիւն Մեծասքանչին»
ԼԵՎՈՆ ԼԱՃԻԿՅԱՆԱյս վերնագրով Բեյրութում, Մեծի տանն Կիլիկիո կաթողիկոսության հովանավորությամբ, վերջերս լույս տեսած հաստափոր հատորը (շուրջ 600 էջ) գալիս է համալրելու հայագիտական մերօրյա ուշագրավ հրատարակությունների շարքը: Թվով այն 68-րդ գիրքն է «Գէորգ Մելիտինեցի գրական մրցանակ» մատենաշարում: Մատենաշար, որի երթը սկիզբ է առել ուղիղ 40 տարի առաջ՝ 1968-ին, ամփոփելով հայրենաբնակ եւ սփյուռքահայ ժամանակակից հայ գրողների ու գիտնականների մեծարժեք երկասիրություններ:
«Օրհներգութիւն Մեծասքանչին» հատորի (Անթիլիաս, 2008 թ.) պարունակությունը կազմում են արեւմտահայ եւ արեւելահայ բանաստեղծների ու արձակագիրների՝ հայոց այբուբենին եւ Մեսրոպ Մաշտոցին ձոնած քերթվածներն ու արձակ ստեղծագործությունները, հայ եւ օտար մեծաց վկայություններն ու մտածումները ոսկեղենիկ մեր Մայրենիի մասին:
Դժվար է մարդկության պատմության եւ համաշխարհային գրականության մեջ հիշել մեկ այլ դեպք, երբ գրերի գյուտին կամ գյուտարարին անդրադառնալիս՝ որեւէ ազգի ներկայացուցչի մոտ սրտի դող նկատվի կամ նրա աչքերի առջեւ սրբի մի պատկեր կենդանանա: Մինչդեռ այդպես է հայերիս պարագայում: Անափ ու անպարագիծ սերն առ Մաշտոց դարերի ընթացքում արտահայտվել է նրա անվան շուրջ ստեղծված անհաշիվ բանաստեղծություններում ու պոեմներում, պատմվածքներում ու վեպերում: Թերեւս դժվար է գտնել մի հայ բանաստեղծի կամ արվեստագետի, որն իր ստեղծագործության մեջ չի ներշնչվել նրա լուսավոր կերպարով: Սա «էապես հայկական երեւոյթ» է համարում գրախոսվող հատորի կազմող-խմբագիր, բեյրութահայ ժամանակակից բանաստեղծ Սարգիս Կիրակոսյանը: Այդ երեւույթի նորօրյա շքեղ դրսեւորում է նաեւ նորատիպ այս ժողովածուն, որտեղ փորձ է արվում (միանգամից ասենք՝ հաջող փորձ) տալու մինչ օրս այս ուղղությամբ ստեղծված «ծով գրականության» ընդհանուր ու ամբողջական պատկերը:
Գրքիս ծնունդին մղիչ ուժ եւ ներշնչման աղբյուր է ծառայել Մեծի տանն Կիլիկիո Արամ Ա կաթողիկոսի 1-ը հունվարի 2007 թվակիր կոնդակը, որը պատգամ ու հորդոր է բոլոր հայորդիներին աչքի լույսի պես պահել-պահպանելու հայ լեզուն: «1600 տարիներու պատմութիւնը իր ամէնէն ահաւոր զէնքերով չկրցաւ սպաննել հայ լեզուն,- գրում է նա եւ շարունակում,- Այսօր մե՛նք է, որ կը սպաննենք հայ լեզուն՝ երբեմն մեր անտարբերութեամբ, երբեմն մեր տգիտութեամբ, երբեմն մեր անհաւատարմութեամբ ու մեր օտարասիրութեամբ»:
Այս մտահոգությունն, անշուշտ, պատել է մերօրյա շատ մտավորականների: «Օրհներգութիւն Մեծասքանչին» հատորը հենց նման մտահոգության ծնունդ է, մտահոգություն մեր Մեծասքանչի, նրա գալիք ճակատագրի հանդեպ: Տպավորություն է ստեղծվում, թե նորահաս սերունդներն անտեղյակ են այն հոգեւոր գանձին, որ իրենց է ժառանգվել պապերի կողմից: Այլապես, այսպես հեշտությամբ ու օրը ցերեկով չէր բռնաբարվի ու անխնա կերպով չէր լլկվի մեր մայրենի լեզուն: Ներկայացվող աշխատությունը կազմելով ու խմբագրելով՝ Սարգիս Կիրակոսյանը լեզվապահպան, ուստի եւ ազգապահպան սուրբ գործին մասնակցության իր բաժին պարտականությունն է բերել: Այս կապակցությամբ «Երկու խօսք»-ում նա գրում է. «Ո՛չ ոք, ո՛չ մէկ հայ իրաւունք ունի հեռու մնալու այս նուիրական պարտականութենէն, որովհետեւ Մեսրոպակերտ հայ լեզուն ո՛չ միայն հաղորդակցութեան պարզ գործիք մըն է, այլեւ հայ ժողովուրդի ինքնութեան աղբիւրը, հայ մշակոյթի առանցքը, հայ ազգի գոյութեան երաշխիքը, մէկ խօսքով՝ հայ ժողովուրդի անմահութեան մշտակարկաչ եւ կենսայորդ յաւերժական աղբիւրը»: Սրանք սոսկ սիրակեզ հայ բանաստեղծի հոգու զեղումներ չեն, այլ մայր լեզվի կարեւորության պարզորոշ գիտակցումն ունեցող Մաշտոցի հավատարիմ զավակի ճշմարիտ դատողութիւններ:
Ժողովածուն բաղկացած է 7 մասերից՝ «Արեւմտահայերէն բանաստեղծութիւններ», որը, բնականաբար, ներառում է նաեւ սփյուռքահայ քերթողների գործերը, «Արեւելահայերէն բանաստեղծութիւններ», «Արեւմտահայերէն արձակ գրութիւններ», «Արեւելահայերէն արձակ գրութիւններ», որոնց հաջորդում են արեւմտահայ, արեւելահայ եւ օտար գրողների ու մտավորականների վկայությունները հայերենի մասին: Գովելին այն է, որ նկատի առնելով «Օրհներգութիւն Մեծասքանչին» նախորդած բոլոր կամ գրեթե բոլոր նմանօրինակ հրատարակութիւնները՝ լույս տեսած Հայաստանում եւ Սփյուռքում, կազմող-հեղինակն ամենայն ուշադրությամբ ծանոթացել է դրանց՝ բաղդատելով միմյանց հետ եւ ավելացնելով մոռացված բազմաթիվ անուններ ու ստեղծագործություններ: Նշելի է եւ այն, որ նա անդրադարձել է բուն սկզբնաղբյուրներին՝ խույս տալու համար տարատեսակ վրիպակներից ու անհարկի միջամտություններից:
Անշուշտ, կատարվել է ահռելի գործ եւ ներդրվել հսկայաչափ ջանք: Հեղինակը, սակայն, հեռու է «ամբողջական եւ անթերի աշխատանք մը կատարած ըլլալու» հավակնությունից: Թեեւ հենց նման հատորներն են հարթում դեպի այդօրինակ արդյունք առաջնորդող ճանապարհները: Մյուս կողմից, կատարված աշխատանքի գիտականությունն առավել ապահովված կլիներ, եթե ներկայացված յուրաքանչյուր ստեղծագործության տակ նշվեին գրության տարեթիվն ու այլ ծանոթագրություններ: Միաժամանակ ցանկալի կլիներ հրատարակված տեսնել սույն հատորի շարունակությունը՝ պարունակությամբ հայ եւ այլազգի պատմիչների (Կորյուն, Մովսես Խորենացի, Ղազար Փարպեցի եւ այլն) ու գիտնականների (պատմաբաններ, լեզվաբաններ, գրականագետներ) արժեքավոր երկասիրություններից բերված հատվածների, որոնցով առավել կամբողջանար հայոց այբուբենի ստեղծման խորհուրդն ու լիարժեք պատկերը:
Այդուհանդերձ, «Օրհնութիւն Մեծասքանչին» խորագրյալ ժողովածուն սոսկ «լեզվական հայրենասիրության» վառ ցույց չէ առ մեր, ինչպես բանաստեղծ խմբագիրն է նշում, «ամենամեր գանձը»՝ ոսկեղենիկ հայերենը: Այն ընդհանուր հայրենասիրության մասնավոր դրսեւորում է՝ խիստ օգտակար եւ ուսանելի:
«Օրհներգութիւն Մեծասքանչին» հատորի (Անթիլիաս, 2008 թ.) պարունակությունը կազմում են արեւմտահայ եւ արեւելահայ բանաստեղծների ու արձակագիրների՝ հայոց այբուբենին եւ Մեսրոպ Մաշտոցին ձոնած քերթվածներն ու արձակ ստեղծագործությունները, հայ եւ օտար մեծաց վկայություններն ու մտածումները ոսկեղենիկ մեր Մայրենիի մասին:
Դժվար է մարդկության պատմության եւ համաշխարհային գրականության մեջ հիշել մեկ այլ դեպք, երբ գրերի գյուտին կամ գյուտարարին անդրադառնալիս՝ որեւէ ազգի ներկայացուցչի մոտ սրտի դող նկատվի կամ նրա աչքերի առջեւ սրբի մի պատկեր կենդանանա: Մինչդեռ այդպես է հայերիս պարագայում: Անափ ու անպարագիծ սերն առ Մաշտոց դարերի ընթացքում արտահայտվել է նրա անվան շուրջ ստեղծված անհաշիվ բանաստեղծություններում ու պոեմներում, պատմվածքներում ու վեպերում: Թերեւս դժվար է գտնել մի հայ բանաստեղծի կամ արվեստագետի, որն իր ստեղծագործության մեջ չի ներշնչվել նրա լուսավոր կերպարով: Սա «էապես հայկական երեւոյթ» է համարում գրախոսվող հատորի կազմող-խմբագիր, բեյրութահայ ժամանակակից բանաստեղծ Սարգիս Կիրակոսյանը: Այդ երեւույթի նորօրյա շքեղ դրսեւորում է նաեւ նորատիպ այս ժողովածուն, որտեղ փորձ է արվում (միանգամից ասենք՝ հաջող փորձ) տալու մինչ օրս այս ուղղությամբ ստեղծված «ծով գրականության» ընդհանուր ու ամբողջական պատկերը:
Գրքիս ծնունդին մղիչ ուժ եւ ներշնչման աղբյուր է ծառայել Մեծի տանն Կիլիկիո Արամ Ա կաթողիկոսի 1-ը հունվարի 2007 թվակիր կոնդակը, որը պատգամ ու հորդոր է բոլոր հայորդիներին աչքի լույսի պես պահել-պահպանելու հայ լեզուն: «1600 տարիներու պատմութիւնը իր ամէնէն ահաւոր զէնքերով չկրցաւ սպաննել հայ լեզուն,- գրում է նա եւ շարունակում,- Այսօր մե՛նք է, որ կը սպաննենք հայ լեզուն՝ երբեմն մեր անտարբերութեամբ, երբեմն մեր տգիտութեամբ, երբեմն մեր անհաւատարմութեամբ ու մեր օտարասիրութեամբ»:
Այս մտահոգությունն, անշուշտ, պատել է մերօրյա շատ մտավորականների: «Օրհներգութիւն Մեծասքանչին» հատորը հենց նման մտահոգության ծնունդ է, մտահոգություն մեր Մեծասքանչի, նրա գալիք ճակատագրի հանդեպ: Տպավորություն է ստեղծվում, թե նորահաս սերունդներն անտեղյակ են այն հոգեւոր գանձին, որ իրենց է ժառանգվել պապերի կողմից: Այլապես, այսպես հեշտությամբ ու օրը ցերեկով չէր բռնաբարվի ու անխնա կերպով չէր լլկվի մեր մայրենի լեզուն: Ներկայացվող աշխատությունը կազմելով ու խմբագրելով՝ Սարգիս Կիրակոսյանը լեզվապահպան, ուստի եւ ազգապահպան սուրբ գործին մասնակցության իր բաժին պարտականությունն է բերել: Այս կապակցությամբ «Երկու խօսք»-ում նա գրում է. «Ո՛չ ոք, ո՛չ մէկ հայ իրաւունք ունի հեռու մնալու այս նուիրական պարտականութենէն, որովհետեւ Մեսրոպակերտ հայ լեզուն ո՛չ միայն հաղորդակցութեան պարզ գործիք մըն է, այլեւ հայ ժողովուրդի ինքնութեան աղբիւրը, հայ մշակոյթի առանցքը, հայ ազգի գոյութեան երաշխիքը, մէկ խօսքով՝ հայ ժողովուրդի անմահութեան մշտակարկաչ եւ կենսայորդ յաւերժական աղբիւրը»: Սրանք սոսկ սիրակեզ հայ բանաստեղծի հոգու զեղումներ չեն, այլ մայր լեզվի կարեւորության պարզորոշ գիտակցումն ունեցող Մաշտոցի հավատարիմ զավակի ճշմարիտ դատողութիւններ:
Ժողովածուն բաղկացած է 7 մասերից՝ «Արեւմտահայերէն բանաստեղծութիւններ», որը, բնականաբար, ներառում է նաեւ սփյուռքահայ քերթողների գործերը, «Արեւելահայերէն բանաստեղծութիւններ», «Արեւմտահայերէն արձակ գրութիւններ», «Արեւելահայերէն արձակ գրութիւններ», որոնց հաջորդում են արեւմտահայ, արեւելահայ եւ օտար գրողների ու մտավորականների վկայությունները հայերենի մասին: Գովելին այն է, որ նկատի առնելով «Օրհներգութիւն Մեծասքանչին» նախորդած բոլոր կամ գրեթե բոլոր նմանօրինակ հրատարակութիւնները՝ լույս տեսած Հայաստանում եւ Սփյուռքում, կազմող-հեղինակն ամենայն ուշադրությամբ ծանոթացել է դրանց՝ բաղդատելով միմյանց հետ եւ ավելացնելով մոռացված բազմաթիվ անուններ ու ստեղծագործություններ: Նշելի է եւ այն, որ նա անդրադարձել է բուն սկզբնաղբյուրներին՝ խույս տալու համար տարատեսակ վրիպակներից ու անհարկի միջամտություններից:
Անշուշտ, կատարվել է ահռելի գործ եւ ներդրվել հսկայաչափ ջանք: Հեղինակը, սակայն, հեռու է «ամբողջական եւ անթերի աշխատանք մը կատարած ըլլալու» հավակնությունից: Թեեւ հենց նման հատորներն են հարթում դեպի այդօրինակ արդյունք առաջնորդող ճանապարհները: Մյուս կողմից, կատարված աշխատանքի գիտականությունն առավել ապահովված կլիներ, եթե ներկայացված յուրաքանչյուր ստեղծագործության տակ նշվեին գրության տարեթիվն ու այլ ծանոթագրություններ: Միաժամանակ ցանկալի կլիներ հրատարակված տեսնել սույն հատորի շարունակությունը՝ պարունակությամբ հայ եւ այլազգի պատմիչների (Կորյուն, Մովսես Խորենացի, Ղազար Փարպեցի եւ այլն) ու գիտնականների (պատմաբաններ, լեզվաբաններ, գրականագետներ) արժեքավոր երկասիրություններից բերված հատվածների, որոնցով առավել կամբողջանար հայոց այբուբենի ստեղծման խորհուրդն ու լիարժեք պատկերը:
Այդուհանդերձ, «Օրհնութիւն Մեծասքանչին» խորագրյալ ժողովածուն սոսկ «լեզվական հայրենասիրության» վառ ցույց չէ առ մեր, ինչպես բանաստեղծ խմբագիրն է նշում, «ամենամեր գանձը»՝ ոսկեղենիկ հայերենը: Այն ընդհանուր հայրենասիրության մասնավոր դրսեւորում է՝ խիստ օգտակար եւ ուսանելի:
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՄՕՏ ԱՆԳԼԻՈՅ ԼԻԱԶՕՐ ԴԵՍՊԱՆԻ ԱՅՑԵԼՈՒԹԻՒՆԸ
Հայաստանի մօտ Անգլիոյ Լիազօր Դեսպան Չարլս Լոնստէյլ 18 Դեկտեմբեր 2008, Հինգշաբթի, ժամը 10.30-ին, փափկավարական այցելութիւն մը տուաւ Պատրիարքարան։Յանուն Ն.Ա.Տ. Մեսրոպ Բ. Պատրիարք Հօր, Լիազօր Դեսպանը ընդունուեցաւ Կրօնական Ժողովոյ Ատենապետ Գերշ. Տ. Արամ Արքեպս. Աթէշեանի կողմէ։ Յարգարժան հիւրը նախ բացատրեց թէ իր քաղաքս գտնուած օրերէն օգտուելով փափաքած է այցելել Պատրիարքարան ու ծանօթանալ Թուրքիոյ ամենաբազմանդամ Քրիստոնեայ փոքրամասնութեան։
Ան, տեղեկութիւն ստացաւ Ամենապատիւ Տիրոջ առողջական վիճակին մասին։ Ապա հիւր Լիազօր Դեսպանը Արամ Սրբազան Հօրմէ ստացաւ Ստանպուլի Հայ համայնքի ու անոր հարցերուն մասին տեղեկութիւններ, որմէ յետոյ շնորհակալութիւն յայտնեց ցուցաբերուած հիւրասիրութեան համար ու մեկնեցաւ։
ՊԵԼՃԻՈՅ ԱՒԱԳ ՀԻՒՊԱՏՈՍԻ ԱՅՑԵԼՈՒԹԻՒՆԸ
Պելճիոյ նորանշանակ Աւագ Հիւպատոս Ֆրանսուա տէլ Մարմոլ 19 Դեկտեմբեր 2008, Ուրբաթ, ժամը 14.30ին, փափկավարական այցելութիւն մը տուաւ Պատրիարքարան։Յանուն Ն.Ա.Տ. Մեսրոպ Բ. Պատրիարք Հօր, Աւագ Հիւպատոսը ընդունուեցաւ Կրօնական Ժողովոյ Ատենապետ Գերշ. Տ. Արամ Արքեպս. Աթէշեանի կողմէ։ Յարգարժան հիւրը, որ անդրանիկ այցելութեամբ կը գտնուէր Պատրիարքարանի երդիքին ներքեւ, տեղեկութիւն ստացաւ ստացաւ Թուրքիոյ Հայ համայնքի մասին, իր ուրախութիւնը յայտնեց ծանօթացման սոյն ընդունելութեան համար, որմէ յետոյ շնորհակալութիւն յայտնեց ցուցաբերուած հիւրասիրութեան համար ու մեկնեցաւ։
Քրիստոսին առաջինը հավատացած մեր թագավորի՝ սբ Աբգար նախավկայի հիշատակության օր
Սուրբ Աբգար թագավորը
Ըստ ավանդության՝ Ա դարի քրիստոնյա անդրանիկ թագավորն է, պարթև Արշակունի Արշամի որդին: Նրան անվանել են «ավագ այր», որովհետև բոլորից իմաստուն և հանճարեղ էր: Այս թագավորի մասին են գրել Պատմահայր Մովսես Խորենացին, ասորի պատմիչ Լաբուբնա Եդեսացին, Պրոկոպիոս և Եվսեբիոս հույն պատմիչները: Նա կառուցել է նաև Եդեսիա քաղաքը: Քաղաքը կառուցվեց այնտեղ, որտեղ հայոց զորքը պահպանում էր Եփրատի անցուղին հռոմեացի Կասիոս զորավարի բանակից: Թագավորը հետագայում Մծբինից այնտեղ է տեղափոխում արքունիքը, բոլոր կուռքերը և այլն:
Այս թագավորի օրոք է ծնվում աշխարհի Փրկիչ Հիսուս Քրիստոսը: Եվ Աբգարը, լսելով Հիսուսի հրաշքների և սքանչելագործությունների մասին, հավատում է Նրան և իր պատգամավորների միջոցով նամակ-խնդրագիր ուղարկում Երուսաղեմ՝ Փրկչին, որպեսզի Նա գա և բժշկի իրեն: Այդ ժամանակ Աբգար թագավորը տառապում էր չարաչար ցավերով: Պատասխան թղթում ասվում է, որ Քրիստոս դեռ գործեր ունի Երուսաղեմում կատարելու, բայց անպայման իր աշակերտներից մեկին կուղարկի, ով կժշկի արքային: Փրկչի համբարձումից հետո Ս. Թադեոս առաքյալը գալիս է Եդեսիա, բժշկում Աբգարին, քարոզում Ավետարանը և քաղաքում իրեն հաջորդ կարգում Ադդե մետաքսագործին: Հիսուս Աբգարին էր ուղարկել նաև իր դաստառակը՝ անձեռագործ պատկերը: Այս դաստառակը երկար ժամանակ պահվել է Եդեսիայում, ապա նաև տարբեր վայրերի եկեղեցիներում:
Այս ամենից հետո Աբգար թագավորը նամակներ է գրում Տիբերիոս կայսրին, Ասորեստանի Ներսեհ թագավորին՝ հորդորելով նրանց ևս ընդունել Հիսուս Քրիստոսին՝ որպես Աստվածորդու և Փրկչի:
Աբգարը մահացել է հավանաբար Ա դարի առաջին կեսին:
Հայ Առաքելական Եկեղեցին Քրիստոսին առաջինը հավատացած սուրբ Աբգար նախավկա թագավորի հիշատակը տոնում է հիսնակաց պահքի Դ կիրակիին հաջորդող շաբաթ օրը:
ԱՅՍՕՐ ԱԲԳԱՐՆԵՐԻ ՏՈՆՆ Է
Այսօր Հայ Առաքելական Եկեղեցին նշում է Ս. Աբգար նախավկայի և Քրիստոսին հավատացող Անդրանիկ թագավորի հիշատակության օրը: Այս մասին Panorama.am-ին ասաց Սուրբ Հովհաննես Մկրտիչ եկեղեցու քահանա Տեր Շմավոն Ղևոնդյանը: Նրա խոսքով, այս առիթով եկեղեցիներում ժամերգության ընթացքում հատուկ շարականներ են ընթերցվելու: «Տոնի խորհուրդը ժամերգությունների կամ պատարագի միջոցով բոլոր սրբերին հիշելն է»,-ասաց Տեր Շմավոնը:
Ավանդույթի համաձայն, Աբգար թագավորի օրոք ծնվել է աշխարհի Փրկիչ Հիսուս Քրիստոսը: Եվ Աբգարը, լսելով Հիսուսի հրաշքների և սքանչելագործությունների մասին, հավատացել է Հիսուսին և պատգամավորների միջոցով նամակ-խնդրագիր ուղարկել Երուսաղեմ` Փրկչին, որպեսզի Նա գա և բժշկի իրեն: Այդ ժամանակ Աբգար թագավորը տառապել է «չարաչար ցավերով»:
Պատասխան թղթում ասվել է, որ Քրիստոս դեռ գործեր ունի Երուսաղեմում կատարելու, բայց նրան բժշկելու համար անպայման կուղարկի աշակերտներից մեկին: Փրկչի համբարձումից հետո Ս. Թադեոս առաքյալը եկել է Եդեսիա, բժշկել Աբգարին, քաղաքի բոլոր հիվանդներին և ախտավորներին, քարոզել Ավետարանը և իրեն հաջորդ կարգել Ադդե մետաքսագործին:
Ինչպես նշվում է, Հիսուսն Աբգարին է ուղարկել նաև իր դաստառակը` անձեռագործ պատկերը: Այս դաստառակը երկար ժամանակ պահվել է Եդեսիայում, ապա նաև տարբեր վայրերի եկեղեցիներում: Այս ամենից հետո Աբգար թագավորը նամակներ է գրել Տիբերիոս կայսրին, Ասորեստանի Ներսեհ թագավորին` հորդորելով նրանց ևս ընդունել Հիսուս Քրիստոսին` որպես Աստվածորդու և Փրկչի: Աբգարը մահացել է Ա դարի առաջին կեսին:
петък, 19 декември 2008 г.
Ծննդեան Տօնին Ծիսակատարութիւն
Ամենապատիւ եւ Գերերջանիկ Տէր Ներսէս Պետրոս ԺԹ. Կաթողիկոս Պատրիարք Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկէ Հայոց սուրբ Ծննդեան առիթով Հայրապետական Սուրբ Պատարագը պիտի մատուցանէ եւ օրուան պատգամը պիտի տայ սուրբ Գրիգոր Լուսաւորիչ սուրբ Եղիա Աթոռանիստ եկեղեցի, Տեպպաս հրապարակ, Հինգշաբթի 25 Դեկտեմբեր 2008 առաւօտեան ժամը 10.30ին։
Հոգեւոր Տէրը շնորհաւորութիւնները պիտի ընդունի Պատրիարքարանի դահլիճին մէջ հետեւեալ ժամերուն.
Հինգշաբթի 25 Դեկտեմբեր ժամը 12.00էն- 13.30 եւ 16.30էն- 19.00։
Ուրբաթ 26 Դեկտեմբեր ժամը 11.00էն- 13.00 եւ 16.30էն- 19.00։
Հինգշաբթի 1 Յունուար 2009 ժամը 11.00էն- 13.00 եւ 16.30էն- 19.00։
Դիւան Հայ Կաթողիկէ Պատրիարքութեան
Պէյրութ, 19 Դեկտեմբեր 2008
«Դիմանկարներ» ժամանակակից Հայաստանից
Արարատյան հայրապետական թեմի առաջնորդարանում երեկ տեղի ունեցավ գրականագետ Ֆելիքս Բախչինյանի գրքերի շնորհանդեսը։ Դրանք վերջին երկու տարվա ընթացքում «Ֆրիտյոֆ Նանսեն» հիմնադրամի հրատարակած 12 անուն գրքերն են, որոնց մեծամասնությունը հայ ներկա պատմության մեջ հայտնի քաղաքական, հասարակական, մշակութային, հոգեւոր գործիչների յուրօրինակ դիմանկարներն են։Գրքերը վաճառքի ենթակա չեն, դրանք բաժանվելու են դպրոցներին, գրադարաններին։ Դիմանկարների շարքը շարունակելի է. «Ես պատվերով չեմ գրում, այլ սրտի կանչով։ Եթե մարդն ինձ հարազատ է, եւ կարծում եմ, որ նա բարի գործ է անում»։ Ընթերցողի սեղանին են մաեստրո Հովհաննես Չեքիջյանի, գրող Վարդգես Պետրոսյանի, «ՎիվաՍել ՄՏՍ»—ի տնօրեն Ռալֆ Յիրիկյանի, ակադեմիկոս Ֆադեյ Սարգսյանի, Նավասարդ արքեպիսկոպոս Կճոյանի, ՀՀ ոստիկանության պետ, ոստիկանության գեներալ մայոր Ալիկ Սարգսյանի, ՀՀ ոստիկանության գեներալ լեյտենանտ Հովհաննես Հունանյանի, 1930—ականներին Հայաստանի փոխվարչապետ Արամայիս Երզնկյանի եւ այլոց դիմանկարները։ Գրքերից առաջինը մենագրություն է նվիրված՝ հայ ժողովրդի բարեկամ Ֆրիտյոֆ Նանսենին։Արարատյան թեմի առաջնորդ Նավասարդ արքեպիսկոպոս Կճոյանը գրական գործունեության ընդարձակում մաղթեց գրականագետին։ Հայաստան—Լիտվա, Հայաստան—Վրաստան, Հայաստան–Ռուսաստան գրական կամուրջներն ամրապնդելու գործում գրականագետի դերը բացառիկ է գնահատում ՀԳՄ նախագահ Լեւոն Անանյանը՝ նշելով, որ այդ աշխատանքի շնորհիվ կյանքի կոչված գրքերը մոտ 60—ն են։Գրականագետ Աելիտա Դոլուխանյանն ասում է. «Նանսենը ունի մի հետաքրքիր գիրք, կոչվում է Հայաստանը եւ Մերձավոր Արեւելքը։ Դիմելով բոլոր պետություններին, որպեսզի ողբերգությունից հետո օգնեն հայերին, նա վերջում հայերին է դիմում եւ ասում, որ հայերը հույսը իրենց վրա դնեն։ Ֆելիքս Բախչինյանի այս գրքերն ուզում են ասել, որ մենք ունենք գործիչներ, ունենք արվեստագետներ, որոնք մտածում են մեր ազգի մասին։ Այս կերպ նա ուզում է իրականացնել Նանսենի պատգամը»։Ֆելիքս Բախչինյանը ներկայացրեց նաեւ «Սե լա վի» («Այսպիսին է կյանքը») պատմվածքների առաջին ժողովածուն։
Կ. ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ
18-12-2008
ՀԵՂԻՆԱԿԻ ԱՆՈՒՆԸ ԿԱՐԵՎՈՐ ՉԷ՞
Վերջերս վերահրատարակվել եւ «բարեպաշտ ընթերցողին է հասցեագրվել» եզակի մի գիրք` «Հայ եկեղեցու պատարագամատույցը», որը պարունակում է Ս. պատարագի գրաբար ամբողջական բնագիրը` արեւելահայերեն թարգմանությամբ ու բացատրություններով:
Իսկ թե ով է թարգմանության հեղինակը, չի նշվում: Հայ առաքելական եկեղեցու Արարատյան հայրապետական թեմի պաշտոնական կայքէջում տեղադրված լուրի մեջ, օրինակ, նշվում է միայն, որ գիրքը վերահրատարակվել է թեմի առաջնորդական փոխանորդ գերաշնորհ տեր Նավասարդ արքեպիսկոպոս Կճոյանի օրհնությամբ, եւ որ վերահրատարակելու համար իր սիրահոժար համաձայնությունն է տվել է ԱՄՆ արեւելյան թեմի առաջնորդ գերաշնորհ տեր Խաժակ արքեպիսկոպոս Պարսամյանը: Իսկ վերջինիս տնօրինությամբ «Պատարագամատույցը» մի անգամ արդեն տպագրվել է Նյու Յորքում` 2002 թվականին: Դրա հեղինակը Անանիա արքեպիսկոպոս Աբաջյանն է, ում անունը, սակայն, հայաստանյան վերահրատարակության արդյունքում անհետացել է, ինչը նրան դառնացնում է: Այս քայլը ԱՄՆ-ում ապրող արդեն նախկին արքեպիսկոպոսը, ում աշխարհիկ անունը Ավետիք Արաբաջյան է, մեզ հետ հեռախոսազրույցում մանր արարք որակեց, «որը ցավ է պատճառում եւ որը եկեղեցու սպասավորներին վայել չպիտի լինի»: «Սա գրական վանդալիզմի ամենաաչքառու օրինակ է, եւ դաժան ձեւով անտեսված է իմ հեղինակային իրավունքը»,- վստահ է Ավետիք Արաբաջյանը: Իսկ հնարավոր համարո՞ւմ է, որ իր անունն ուղղակի պատահմամբ է դուրս մնացել: Այս հարցին նա բացասական պատասխան է տալիս: Այդ դեպքում ինչո՞ւ են որոշել իր հետ այդպես վարվել: «Ինձ թվում է` պատճառը եկեղեցական ասպարեզից հեռացած լինելս է: Չուզեցին` անունս մնա այդ գրքի մեջ, ինչը արդար չէ, ճիշտ չէ»,- ասում է նախկին արքեպիսկոպոսը` միեւնույն ժամանակ նկատելով, որ եկեղեցական ասպարեզից հեռանալը որեւէ նշանակություն չպիտի ունենա գրականության մեջ ու որոշիչ հանգամանք չպիտի դառնա ստեղծագործողի կամ թարգմանչի անունը հիշատակելու հարցում: Աշխարհական Ավետիք Արաբաջյանը պատմում է, որ 1981-89 թվականներին ինքը եղել է Ադրբեջանի թեմի առաջնորդը: Կոտորածից հետո եկել է Էջմիածին, իսկ դրանից հետո Խաժակ արքեպիսկոպոս Պարսամյանը նրան հրավիրել է ԱՄՆ` Ադրբեջանից գաղթած հայերին օգտակար լինելու համար: «2000-ին ինքը առաջարկեց, որ ես այդ «Պատարագամատույցը» թարգմանեմ ռուսերեն, որպեսզի Ադրբեջանից եկած հայերը հասկանան, քանի որ հայերեն չէին հասկանում, գրաբար չէին հասկանում: Հետո միտք ծագեց, որ նաեւ արեւելահայերեն թարգմանենք, որովհետեւ հայեր էլ կային Հայաստանից, որ գրաբար լավ չգիտեին եւ չգիտեն: Ու «Պատարագամատույցը» արեւելահայերեն եւ ռուսերեն փոխադրեցի կամ թարգմանեցի: Երկու տարի աշխատեցի վրան, 2002 թվականին այստեղ հրատարակվեց»,- գրքի հրատարակման նախապատմությունն է ներկայացնում Արաբաջյանը: Նրա խոսքով` Նյու Յորքում տպագրված եւ Հայաստանում վերահրատարակված գրքերի ձեւավորումն ամբողջովին նույնն է, միայն թե երկրորդում իր անունն է բացակայում: Ինչ վերաբերում է «Պատարագամատույցի» վերահրատարակությանը Խաժակ արքեպիսկոպոս Պարսամյանի համաձայնությանը, ապա, ըստ Ավետիք Արաբաջյանի, ինքը զանգահարել է նրան եւ հայտնել, որ վշտացած է: Վերջինս էլ պատասխանել է, թե վերահրատարակելու համաձայնություն տալու ժամանակ տեղեկություն չի ունեցել, թե Արաբաջյանի անունը պետք է հանվի: Առաջարկել է դիմել Նավասարդ արքեպիսկոպոս Կճոյանին` ուղղելու բացթողումը: Ավելին, ինչպես փոխանցում է մեր զրուցակիցը, Խաժակ արքեպիսկոպոս Պարսամյանն ասել է, որ արվածը ճիշտ չէ: «Նավասարդ սրբազանի հետ չեմ խոսել: Այդպիսի արարքից հետո ի՞նչ խոսեմ: Արդեն ամեն ինչ անվերադարձ է, գիրքը վաճառքի մեջ է: Ուղղակի միտքս ի՞նչ է. ես ուզում եմ, որ պատմության առաջ, երբ որ ժամանակը գա, որեւէ մի տեղ հիշատակություն լինի, որ այսպիսի բան կատարվեց, եւ Հայաստանի մեջ իմանան, որ ես եմ դրա հեղինակը: Մի քիչ ուզում եմ ինձ պաշտպանած լինեմ այդ իմաստով»,- ասում է ԱՄՆ-ում գտնվող նախկին հոգեւորականը:
Երեկ դիմեցինք Արարատյան հայրապետական թեմի մամլո դիվան` նշված խնդրի կապակցությամբ մեկնաբանություն խնդրելու: Նախ ասացին, թե չեն հիշում` ով է վերահրատարակված «Պատարագամատույցի» հեղինակը, քանի որ ֆայլը Խաժակ սրբազանն է տրամադրել, ապա մեր հիշեցնելուց հետո ասացին, թե գրքի վրա մի ամբողջ խումբ է աշխատել եւ բոլորի անունը չէին կարող գրել: Նկատեցին, որ բացառիկ գիրք է հրատարակվել, հոյակապ գործ է արված, եւ եթե մարդ իրական հավատք ունի, պետք է ուրախ լինի դրա համար: Իսկ եթե մենք այդտեղ էլ ինչ-որ վատ բան գտնենք ու գրենք այդ մասին, ապա կարող ենք այլեւս որեւէ հարցով չզանգահարել իրենց: Հետո, սակայն, սխալ համարելով մեկնաբանություն տալը, հայտարարեցին` գրեք` մամլո դիվանը անբարյացկամ է, մեր հարցերին չի պատասխանում:
ԱՆՆԱ ԶԱԽԱՐՅԱՆ
Իսկ թե ով է թարգմանության հեղինակը, չի նշվում: Հայ առաքելական եկեղեցու Արարատյան հայրապետական թեմի պաշտոնական կայքէջում տեղադրված լուրի մեջ, օրինակ, նշվում է միայն, որ գիրքը վերահրատարակվել է թեմի առաջնորդական փոխանորդ գերաշնորհ տեր Նավասարդ արքեպիսկոպոս Կճոյանի օրհնությամբ, եւ որ վերահրատարակելու համար իր սիրահոժար համաձայնությունն է տվել է ԱՄՆ արեւելյան թեմի առաջնորդ գերաշնորհ տեր Խաժակ արքեպիսկոպոս Պարսամյանը: Իսկ վերջինիս տնօրինությամբ «Պատարագամատույցը» մի անգամ արդեն տպագրվել է Նյու Յորքում` 2002 թվականին: Դրա հեղինակը Անանիա արքեպիսկոպոս Աբաջյանն է, ում անունը, սակայն, հայաստանյան վերահրատարակության արդյունքում անհետացել է, ինչը նրան դառնացնում է: Այս քայլը ԱՄՆ-ում ապրող արդեն նախկին արքեպիսկոպոսը, ում աշխարհիկ անունը Ավետիք Արաբաջյան է, մեզ հետ հեռախոսազրույցում մանր արարք որակեց, «որը ցավ է պատճառում եւ որը եկեղեցու սպասավորներին վայել չպիտի լինի»: «Սա գրական վանդալիզմի ամենաաչքառու օրինակ է, եւ դաժան ձեւով անտեսված է իմ հեղինակային իրավունքը»,- վստահ է Ավետիք Արաբաջյանը: Իսկ հնարավոր համարո՞ւմ է, որ իր անունն ուղղակի պատահմամբ է դուրս մնացել: Այս հարցին նա բացասական պատասխան է տալիս: Այդ դեպքում ինչո՞ւ են որոշել իր հետ այդպես վարվել: «Ինձ թվում է` պատճառը եկեղեցական ասպարեզից հեռացած լինելս է: Չուզեցին` անունս մնա այդ գրքի մեջ, ինչը արդար չէ, ճիշտ չէ»,- ասում է նախկին արքեպիսկոպոսը` միեւնույն ժամանակ նկատելով, որ եկեղեցական ասպարեզից հեռանալը որեւէ նշանակություն չպիտի ունենա գրականության մեջ ու որոշիչ հանգամանք չպիտի դառնա ստեղծագործողի կամ թարգմանչի անունը հիշատակելու հարցում: Աշխարհական Ավետիք Արաբաջյանը պատմում է, որ 1981-89 թվականներին ինքը եղել է Ադրբեջանի թեմի առաջնորդը: Կոտորածից հետո եկել է Էջմիածին, իսկ դրանից հետո Խաժակ արքեպիսկոպոս Պարսամյանը նրան հրավիրել է ԱՄՆ` Ադրբեջանից գաղթած հայերին օգտակար լինելու համար: «2000-ին ինքը առաջարկեց, որ ես այդ «Պատարագամատույցը» թարգմանեմ ռուսերեն, որպեսզի Ադրբեջանից եկած հայերը հասկանան, քանի որ հայերեն չէին հասկանում, գրաբար չէին հասկանում: Հետո միտք ծագեց, որ նաեւ արեւելահայերեն թարգմանենք, որովհետեւ հայեր էլ կային Հայաստանից, որ գրաբար լավ չգիտեին եւ չգիտեն: Ու «Պատարագամատույցը» արեւելահայերեն եւ ռուսերեն փոխադրեցի կամ թարգմանեցի: Երկու տարի աշխատեցի վրան, 2002 թվականին այստեղ հրատարակվեց»,- գրքի հրատարակման նախապատմությունն է ներկայացնում Արաբաջյանը: Նրա խոսքով` Նյու Յորքում տպագրված եւ Հայաստանում վերահրատարակված գրքերի ձեւավորումն ամբողջովին նույնն է, միայն թե երկրորդում իր անունն է բացակայում: Ինչ վերաբերում է «Պատարագամատույցի» վերահրատարակությանը Խաժակ արքեպիսկոպոս Պարսամյանի համաձայնությանը, ապա, ըստ Ավետիք Արաբաջյանի, ինքը զանգահարել է նրան եւ հայտնել, որ վշտացած է: Վերջինս էլ պատասխանել է, թե վերահրատարակելու համաձայնություն տալու ժամանակ տեղեկություն չի ունեցել, թե Արաբաջյանի անունը պետք է հանվի: Առաջարկել է դիմել Նավասարդ արքեպիսկոպոս Կճոյանին` ուղղելու բացթողումը: Ավելին, ինչպես փոխանցում է մեր զրուցակիցը, Խաժակ արքեպիսկոպոս Պարսամյանն ասել է, որ արվածը ճիշտ չէ: «Նավասարդ սրբազանի հետ չեմ խոսել: Այդպիսի արարքից հետո ի՞նչ խոսեմ: Արդեն ամեն ինչ անվերադարձ է, գիրքը վաճառքի մեջ է: Ուղղակի միտքս ի՞նչ է. ես ուզում եմ, որ պատմության առաջ, երբ որ ժամանակը գա, որեւէ մի տեղ հիշատակություն լինի, որ այսպիսի բան կատարվեց, եւ Հայաստանի մեջ իմանան, որ ես եմ դրա հեղինակը: Մի քիչ ուզում եմ ինձ պաշտպանած լինեմ այդ իմաստով»,- ասում է ԱՄՆ-ում գտնվող նախկին հոգեւորականը:
Երեկ դիմեցինք Արարատյան հայրապետական թեմի մամլո դիվան` նշված խնդրի կապակցությամբ մեկնաբանություն խնդրելու: Նախ ասացին, թե չեն հիշում` ով է վերահրատարակված «Պատարագամատույցի» հեղինակը, քանի որ ֆայլը Խաժակ սրբազանն է տրամադրել, ապա մեր հիշեցնելուց հետո ասացին, թե գրքի վրա մի ամբողջ խումբ է աշխատել եւ բոլորի անունը չէին կարող գրել: Նկատեցին, որ բացառիկ գիրք է հրատարակվել, հոյակապ գործ է արված, եւ եթե մարդ իրական հավատք ունի, պետք է ուրախ լինի դրա համար: Իսկ եթե մենք այդտեղ էլ ինչ-որ վատ բան գտնենք ու գրենք այդ մասին, ապա կարող ենք այլեւս որեւէ հարցով չզանգահարել իրենց: Հետո, սակայն, սխալ համարելով մեկնաբանություն տալը, հայտարարեցին` գրեք` մամլո դիվանը անբարյացկամ է, մեր հարցերին չի պատասխանում:
ԱՆՆԱ ԶԱԽԱՐՅԱՆ
նիստերը` շուտով եկեղեցիներում
Երեկ ՀՀ կառավարությունը Արագածոտնի մարզում անց է կացրել արտագնա նիստ, որը վարել է ՀՀ վարչապետ Տիգրան Սարգսյանը: Նիստն անց է կացվել կացվել Օշական գյուղում գտնվող Սբ. Մեսրոպ Մաշտոց եկեղեցուն կից դպրատանը: Խիստ ազնվաբարո կյանք վարող մեր կառավարության անդամ «քրիստոնյաները» եկեղեցու հարեւանությամբ անցկացված այս նիստում որոշում են կայացրել ԱԱԾ-ին նոր հսկայական շենք նվիրել Նուբարաշենում եւ նոր շենք ոստիկանությանը` Իջեւանում:
Սուրբ Ծննդեան Ընդունելութիւն
Ս. Ծննդեան եւ Աստուածայայտնութեան տօնին օրը՝ Յունուար 6, Հայց. եկեղեցւոյ Արեւմտեան թեմի առաջնորդարանի «Արշակ եւ Էլիանոր Տիգրանեան» համալիրի «Գալայճեան» սրահին մէջ տեղի պիտի ունենայ առաջնորդին հիւրընկալութեամբ ընդունելութիւն մը, երեկոյեան ժամը 6էն 9: Ընդունելութիւնը սրտաբաց հրաւէր մըն է բոլոր հաւատացեալներուն, առիթ մը ստեղծելով առաջնորդ Յովնան արք. Տէրտէրեանին իր օրհնութիւնները բաշխելու եւ միեւնոյն ատեն գնահատելու թեմէն ներս տարուող աշխատանքները:
Երեկոն պիտի սկսի առաջնորդին գլխաւորութեամբ հոգեւորականներու կողմէ կատարուող աւանդական «Տնօրհնէք»ի արարողութեամբ, ապա պիտի գործադրուի գեղարուեստական յայտագիր մը:
Երեկոն պիտի սկսի առաջնորդին գլխաւորութեամբ հոգեւորականներու կողմէ կատարուող աւանդական «Տնօրհնէք»ի արարողութեամբ, ապա պիտի գործադրուի գեղարուեստական յայտագիր մը:
Հայց. Առաքելական Եկեղեցւոյ Կազմութիւնը Միացեալ Նահանգներու Մէջ
ՄԵՍՐՈՊ Ա. ՔՀՆՅ. ԹԱՇՃԵԱՆ
Ա.Կ՚ըսուի թէ Միացեալ Նահանգներու հայ գաղութը կազմուիլ սկսած է 1800ական թուականներուն, թէեւ հայեր եղած են 17րդ դարու սկիզբներուն, նաեւ անկէ վերջ հայեր պատահաբար եկած են այս ափերը։Մեր նպատակը եղած է գիտնալ թէ հայ եկեղեցին ե՞րբ կազմուիլ սկսած է Ամերիկայի մէջ։
1800ական թուականներուն, հայեր սկսած են Ամերիկա հասնիլ եւ բնակութիւն հաստատել Մէսէչուսէց եւ Ռոտ Այլընտ նահանգներուն մէջ, որոնք իրարմէ կէս ժամուան հեռաւորութեան վրայ կը գտնուին։ Ուստըր եղած է սկզբնական շրջանի ամենէն բազմամարդ հայ գաղութը։ Հոս կը գտնուէր հայ բողոքական եկեղեցի մը։ Առ ի չգոյէ հայեր կը սկսին հոն յաճախել. քարոզիչը Ասատուր Անդրէասեան անունով պատուելի մը եղած է։ 1888ին Կիրակի օր մը, պատուելին անարգական յայտարարութիւն մը կը կատարէ հայ եկեղցւոյ հասցէին։ Ասոր վրայ Հայ Առաքելական եկեղեցւոյ հայերը կ՚ընդվզին եւ առ ի բողոք դուրս կ՚ելլեն եկեղեցիէն։ Ապա կը սկսին յաճախել Եպիսկոպոսական եկեղեցի մը, որուն հովիւը՝ Թամսէն, սիրով կ՚ընդունի հայերը։ Մի քանի անգամ շրջանի իրլանտացի երիտասարդները ծեծած կ՚ըլլան հայերը, կարծելով թէ ասոնք Քրիստոնէացած թուրքեր են։ Թամսէն կը տեղեկանայ կացութեան եւ հայրաբար հայերուն կը թելադրէ, որ միայն եկեղեցի մը ունենալով է որ դրացիները ձեզ յարգել կը սկսին, իսկ կառավարութիւնն ալ ձեզ կ՚ընդունի որպէս Ամերիկահայեր եւ գաղթականներ։ Դժբախտաբար, քանի որ Ամերիկա մուտք գործող հայեր առհասարկ Թրքահայաստանէն եկած կ՚ըլլան եւ թրքական անցագիրերով կը մտնեն Միացեալ Նահանգներ, տոմարներու մէջ ալ որպէս թուրքեր կը ճանչցուին։ Հայեր կը համաձայնին Թամսէնի առաջարկին եւ նամակ կը ղրկեն Կ. Պոլսոյ Պատրիարքութեան։ Թրքական օրէնքին համաձայն, Թրքահայաստանի մէջ ապրող հպատակ հայերը իրաւունք չունէին Էջմիածին կամ Կիլիկիոյ Կաթողիկոսարաններուն դիմելու կրօնական որեւէ հարցով։
Օրուան Պատրիարքը՝ Տ. Խորէն Աշըգեան Եպիսկոպոս )1888-1894(, ընթացք կու տայ դիմումնագրին եւ Ամերիկա կ՚ուղարկէ Երուսաղէմի ժառանգաւորացի սան, քառասնամեայ հոգեւորական մը, Տ. Յովսէփ Ծ. Վրդ. Սարաճեան անունով։ Հայր Սուրբը Ուստըր կը հասնի 1889 թուի Յուլիսին եւ իր անդրանիկ պատարագը կը մատուցանէ Ուստըրի մէջ։ Գործը յառաջ տանելու համար, հոգաբարձութիւն մը կը կազմէ։ Կ՚այցելէ Պոսթըն, Փրավիտէնս եւ Նիւ Եորք ու կը պատարագէ յիշեալ քաղաքներուն մէջ։ Ուստըրի մէջ ժողով մը կը գումարեն եւ կ՚որոշեն եկեղեցի մը շինել։ Տարի մը վերջ հարցը կը լրջանայ, հանգանակութեան մը կը ձեռնարկեն եւ եկեղեցւոյ կառուցումը ճամբու կը դրուի։ Կ՚աւարտի շինարարութիւնը ու Ամերիկահայոց առաջին եկեղեցին կ՚ըլլայ. օծումը կը կատարուի 18 Յունուար 1891ին եւ կը կոչուի Ս. Փրկիչ Հայց. Առաքելական եկեղեցի։ 1893ին Սարաճեան վարդապետը կը հրաժարի իր պաշտօնէն եւ կը վերադառնայ Պոլիս։ Ուստըրի հոգաբարձութիւնը դարձեալ դիմում կը կատարէ Կ. Պոլիս. կ՚առաքուի Մաղաքիա Ծ. Վրդ. Տէրունեանը, որ իր պաշտօնին կը ձեռնարկէ 1894 թուի Մարտին։ Շուտով դժգոհութիւններ կը ծագին եւ Տէրունեան վարդապետը 1897ին կը մեկնի Էջմիածին։ Էջմիածնայ մէջ, Խրիմեան Հայրիկ Եպիսկոպոս կը ձեռնադրէ Սարաճեան եւ Տէրունեան վարդապետները։
1897ի Մայիսին Տէրունեանի յաջորդը՝ Տ. Մաշտոց Վրդ. Փափազեանը Ամերիկա կը ժամանէ, որպէս Ս. Փրկիչ եկեղեցւոյ հովիւ։ Մինչ այդ, Ամերիկայի հայութեան թիւը կ՚աճի եւ 1898ին արդէն իսկ 15,000ի կը հասնի։ Այդ թուականներուն գաղթականներուն հետ միասին Ամերիկա կը հասնէին բազմաթիւ հոգեւորականներ.-
Տ. Վահան Քհնյ. Մսըրլեան՝ Ուէսթ Հոպոքէնի ծուխին
Տ. Ստեփան Քհնյ. Տէր Ստեփանեան՝ Լովէլ եւ Լորէնսի ծուխին
Տ. Խադ Վրդ. Մարգարեան՝ Մանչեսթըր Նիւ Համշըր ծուխին
Տ. Վաղինակ Վրդ. Սեւակեան՝ Փրավիտէնսի համար
Տ. Ահարոն Վրդ. Մելգոնեան՝ Ֆրէզնոյի համար
Ուրեմն՝ 1898ի վախճանին Ամերիկայի մէջ գոյութիւն ունէին հայկական մէկ եկեղեցի եւ վեց հոգեւորականներ։
Թեմական կազմակերպութեան առաջին փորձը կը կատարուի 1897 Դեկտեմբեր 1ին, երբ Մաշտոց եւ Վաղինակ վարդապետները շրջաբերականով մը, ամերիկահայութեան կը յայտարարէին, որ Ամերիկան չորս Թեմերու պիտի բաժնուի հետեւեալ կարգադրութեամբ.-
ա( Մէսէչուսէց նահանգ - Տ. Մաշտոց Վրդ.
բ( Ռոտ Այլընտ նահանգ - Տ. Վաղինակ Վրդ.
գ( Շիքակօ եւ Միջին արեւմուտք – Տ. Խադ Վրդ.
դ( Ֆրեզնօ եւ Գալիֆ. նահանգ - Տ. Անտոն Վրդ.
Ծրագիրը կը ձախողի, երբ Խադ վարդապետը, բազում վէճերէ ետք, Նիւ Եորք կ՚երթայ , իսկ Մաշտոց վարդապետն ալ կը հրաժարի Ուստըրէն եւ երկրէն կը հեռանայ։ Որովհետեւ Ամերիկայի հայ համայնքները թրքահայերէ կազմուած էին, ուստի պարտաւոր էին Պոլսոյ Պատրիարքութեան ենթարկուիլ եւ անոր որոշումները գործադրել։ Այլ խօսքով Պոլիսն է որ ուզած հոգեւորականը կը ղրկէ։ Երբ Ուստըրը կ՚որոշէ նոր խնդրագիր մը ներկայացնել, Պոլսոյ Պատրիարքութեան Աթոռին համար նոր Պատրիարք մը ընտրուած էր, Մաղաքիա Արք. Օրմանեան։ Վերջինս, հմուտ աստուածաբան, բանասէր եւ վարչագէտ հոգեւորական մըն էր, որ ապագայի մասին կը մտածէր, ուստի թելադրեց Կաթողիկոս Խրիմեան Հայրիկին, որ Էջմիածնայ հովանաւորութեան ներքեւ առնուին Եւրոպայի եւ Ամերիկաներու հայ համայնքները։ Խրիմեան Հայրիկ կը համաձայնի եւ կը նուիրագործէ Եւրոպայի եւ Ամերիկաներու առաջնորդութիւնները։ Ամենայն Հայոց Հայրապետը 1898 Յուլիս 2ին, կոնդակով մը կը հռչակէ Հիւսիսային Ամերիկայի Հայ Եկեղեցւոյ Թեմի կազմութիւնը։ Մինչ այդ, Ուստըրը պաշօնապէս հովիւ չունէր։ Ուստի հոգաբարձութիւնը կ՚որոշէ դարձեալ Տ. Յովսէփ Եպս. Սարաճեանը հրաւիրել։ Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսը յատուկ կոնդակով մը Տ. Յովսէփ Եպս. Սարաճեանը Ամերկա կ՚ուղարկէ, որպէս հայ եկեղեցեւոյ Թեմի առաջին Առաջնորդը։ Սրբազանը ճամբայ կ՚ելլէ Ս. Էջմիածնէն եւ ճամբուն վրայ կ՚այցելէ կարգ մը հայկական կեդրոներ, ուստի նորակառոյց եկեղեցւոյ համար հանգանակութիւններ ալ կ՚ընէ, Նիւ Եորք կը հասնի 7 Հոկտեմբեր 1898ին եւ կը պատարագէ 16 Հոկտեմբերին։ Այդ օր Խադ վարդապետը, որ անցած էր Նիւ Եորք, Հայրիկի կոնդակը կը կարդայ, ուր ըսուած էր. «Ապա ուրեմն եւ դո՛ւ տարագիր հայ ժողովուրդ Ամերիկայի, լսի՛ր քո քաջ հովուի ձայնը, ետեւիր նորա առաջնորդող քայլերին, կատարիր նորա բարի կամքը եւ պահիր նորա բարի խրատը»։
Յովսէփ Սրբազան 23 Հոկտեմբերին Ուստըր կը հասնի ու կը դիմաւորուի ջերմ ընդունելութեամբ։ Հոս տեղին է յիշեցնել, որ իսկապէս գործունեայ, աշխատասէր, բարի եւ վարչագէտ հոգեւորական մը եղած է Յովսէփ Սարաճեան Սրբա զանը։ Մինչեւ 1906 թուականը, ութ տարիներու ընթացքին, հակառակ բազմաթիւ դժուարութիւններու եւ արգելքներու, շատ արդիւնաւոր շրջան մը կը բոլորէ։ Վարդապետ կը ձեռնադրէ նախկին պատուելի՝ Կարապետ Մարտուկէսեան անունով հոգեւորական մը, զայն վերանուանելով Ղեւոնդ Վարդապետ։ 1900 թուի 14 Հոկտեմբերին, օծումը կը կատարէ Ֆրէզնոյի Հայոց Ս. Երրորդութիւն նորաշէն եկեղեցիին։ Առաջնորդական պաշտօնէն հրաժարելէ ետք ալ կ՚օծէ Նիւ Ճըրզիի Հոպոքէն քաղաքի եկեղեցիին, 1907ին, զայն կոչելով Ս. Խաչ։ Օծած է նաեւ Քալիֆորնիա նահանգի Ֆաուլըր գիւղաքաղաքի Ս. Լուսաւորիչ եկեղեցին 1910ին։ Յաջորդաբար Առաջնորդներ պաշտօնավարեցին. Հայց. Առաքելական եկեղեցին 1898 Յուլիս 2էն սկսեալ ունեցաւ հետեւեալ Առաջնորդները.-
1. Տ. Յովսէփ Եպս. Սարաճեան )1898-1906(, որուն օրով յայտնապէս եղած են կարգ մը դժուարութիւններ, սակայն Սարաճեան Սրբազանի խոհեմութիւնը մեծ դեր ունեցած է, եւ նոյն նուիրումով եւ սիրով շարունակած է իր պարտականութիւնը։
2. Տ. Եզնիկ Արք. Ապահունի )1908(, Եզնիկ Սրբազանը պաշտօնի ձեռնարկելէն ամիս մը յետոյ, Նիւ Եորքի Քարնեկի սրահին մէջ սարքուած հանդէսի մը ընթացքին, իր ճառին մէջ Թուրքիոյ վեհապետին համար բարի մաղթանքներ կատարելու անխոհեմութիւնը կ՚ունենայ, առանց անդրադառնալու, որ ներկայ ժողովուրդի բոլոր անդամները թրքական ջարդերէ ճողոպրած որբեր եղած են։ Հայը ինչպէ՞ս կրնայ մոռնալ իր տուած արեան գինը։ Առաջնորդին ճառը բողոքի արտայայտութիւններով կ՚ընդհատուի։ Նոյն տարուան Սեպտեմբեր 27ին, Սրբազանը կը հրաժարի պաշտօնէն եւ Կ. Պոլիս կը վերադառնայ։ Տեղապահութիւնը կը վարէ Պօղոս Վրդ. Գաֆթանեանը, որուն դէմ սակայն, հակառակութիւննեը կը շատնան։ 1910ին Ուէսթ Հոպոքէնի Երեսփոխանական Ժողովին կարգ մը ծուխեր Ուստըրի կը միանան եւ կը մերժեն Ճանչնալ Գաֆթանեանի հեղինակութիւնը։ Ժողովը կ՚ալեկոծի եւ անկարգութիւն մը ծայր կուտայ։ Պահ մը ետք, ժողովը Առաջնորդ կ՚ընտրէ Տ. Մուշեղ Եպս. Սերոբեանը, որ սակայն կը մերժէ ստանձնել պաշտօնը։ Կացութիւնը կը շարունակէ մնալ անկարգ եւ անկանոն եւ եկեղեցին կազմալուծման վտանգին կը մատնուի։ Իրաց այս կացութեան մէջ, 1913 թուին, Մայր Աթոռը լիազօր պատուիրակ կը նշանակէ Եւրոպայի Հայոց Առաջնորդը՝ Գէորգ Արք. Իւթիւճեանը, որ Յուլիսի վերջերուն Ուստըր կը հասնի, Սեպտեմբերին կը գումարէ Երեսփոխանական Ժողով եւ Առաջնորդ կ՚ընտրուի Արսէն Ծ. Վրդ. Վեհունին։ Գէորգ Ե. Սուրէնեանց Կաթողիկոսը կը հաստատէ ընտրութիւնը։
3. Տ. Արսէն Ծ. Վրդ. Վեհունի )1913-1917(. Երբ նորընտիր Առաջնորդը պաշտօնին կը ձեռնարկէր, Թեմը քաոսային վիճակի մէջ էր։ Առաջնորդը կ՚այցելէ շրջաններու 13 ծուխերը եւ կը յաջողի հնազանդութեան հրաւիրել բոլոր անկարգ եկեղեցականները, կը հանդարտեցնէ ծուխերը ու կարգ ու կանոն կը դնէ Առաջնորդարանէն ներս։ Նոյն օրերուն, Երեսփոխանական ժողովը Առաջնորդարանին կը թելադրէ, որ պաշտօնապէս գործակցի Հայ Ազգային Մարմնին հետ, նկատի ունենալով հայկական ճգնաժամը։ Սակայն հարցերը կը բազմապատկուին, Առաջնորդը դժուարութիւններ կ՚ունենայ եւ ի վերջոյ Արսէն Ծ. Վարդապետը կը պաշտօնազրկուի 1917, Փետրուար 17ին գումարուած Ազգային Երեսփոխանական Ժողովին։ Տեղապահ կ՚ընտրուի Տ. Բաբգէն Եպս. Կիւլէսէրեանը, որ այդ օրերուն Քալիֆորնիա կը գտնուէր։ Դժուարութիւնները կը բարդանան։ Դադարեալ Առաջնորդը կը մերժէ Առաջնորդարանը յանձնել։ 1917 Յուլիսին, Ուստըրի մէջ կը գումարուի Ազգային Երեսփոխանական Ժողով մը, որ նոր կեդրոնական վարչութիւն մը կ՚ընտրէ, միեւնոյն ժամանակ ընտրելով նաեւ հաշտարար յանձնախումբ մը, Թեմին միութիւնը վերահաստատելու համար։ Բաբգէն Սրբազան յանձն կ՚առնէ Առաջնորդարանի ընթացիկ գործերը վարել, մինչեւ որ Տեղապահ կ՚ընտրուի Պոսթընի հովիւ, Շահէ Ծ. Վրդ. Գասպարեանը։ Տեղապահութեան շրջանին մեծ պատերազմն ու Ռուսական յեղափոխութիւնը պատճառ կ՚ըլլան որ Ամերիկայի Թեմին եւ Մայր Աթոռին յարաբերութիւննրը դժուարութեանց բախին թղթակցութեանց յապաղումով։ 1918 Ապրիլ 7-8ին կը գումարուի Երեսփոխանական Ժողովը Ուստրի մէջ, նախագահութեամբ Տեղապահ Շահէն Ծ. Վրդ. Գասպարեանի։ Այս ժողովին կ՚որոշուի 21 տարեկանէն վեր կանանց քուէարկելու իրաւունք տրուի, նաեւ Քալիֆորնիան առանձին Թեմ դառնալու հարցն ալ քննարկել եւ որոշում կայացնել։ Միւս կողմէ, Արսէն Ծ. Վրդ. կը շարունակէ չանսալ իր դէմ տրուած որոշումներուն եւ կը փորձէ Փրավիտէնսի մէջ ուրիշ Երեսփոխանական Ժողով մը գումարել, աւելի խորացնելով պառակտումը։
Զինադադարէն վերջ, Մայր Աթոռը Ամերիկա կ՚ուղարկէ Տ. Խորէն Արք. Մուրատբէկեանը, իբրեւ լիազօր պատուիրակ։ Սրբազանը Նիւ Եորք կը հասնի 1920ի Մայիսին։ Յուլիսին կը գումարուի Երեսփոխանական Ժողով՝ ընտրելու նոր Կեդրոնական վարչութիւն եւ առաջնորդ։ Կը կատարուին ընտրութիւնները եւ առաջնորդ կ՚ընտրուի Տ. Տիրայր Արք. Տէր Յովհաննէսեանը։ Խորէն Սրբազան լիազօր պատուիրակը՝ 10 Օգոստոս 1920ին կը վերադառնայ Էջմիածին։
4. Տ. Տիրայր Արք. Տէր Յովհաննէսեան )1921-1928( Տիրայր Սրբազան կ՚ունենայ ութամեայ բեղուն շրջան մը։ Իր օրով մեծ համեմատութեան կը հասնի հայ գաղթականներուն թիւը։ Առաջնորդարանի պիւտճէն կը հասնի 15,000ի։ Ծուխերու թիւի հասած կ՚ըլլայ 21ի։ Կը կազմուին եկեղեցասէր Տիկնանցները, երիտասարդաց միութիւնները, Կիրակնօրեայ դպրոցները։ 1923ին Առաջնորդարանը Ուստրէն կը փոխադրուի Պոսթըն եւ 1927ին ալ Պոսթընէն Նիւ Եորք։ 1922 Նոյեմբեր 28ին, Հայրապետական կոնդակով կը հաստատուի Քալիֆորնիոյ անկախ Թեմը եւ Առաջնորդ կ՚ընտրուի Գարեգին Եպս. Խաչատուրեանը։ Տիրայր Սրբազան կը հրաժարի Օգոստոս 14, 1928ին։ Այդ օրերուն Թեմը ունէր 19 սեփական եկեղեցիներ, որոնցմէ 10ը հիմնուած՝ Տիրայր Սրբազանի ջանքերով։
5. Տ. Ղեւոնդ Արք. Դուրեան )1931-1933(։ Տիրայր Սրբազանի հրաժարումէն վերջ, տեղապահութեան պաշտօնը կը վարեն Տ. Սերովբէ Քհնյ. Ներշապուհ )1920-1930( եւ Տ. Յարութիւն Աւ. Քհնյ. Սարգսեան )1930-1931(։ Փետրուար 1, 1931ին Թեմի Երեսփոխանական Ժողովը Առաջնորդ կ՚ընտրէ Մանչէսթըրի հոգեւոր հովիւ Տ. Ղեւոնդ Արք. Դուրեանը, որ Նիւ Եորք կը ժամանէ Մայիս 28, 1931ին եւ իր անդրանիկ գոհաբանութեան մաղթանքը կը կատարէ Ս. Լուսաւորիչ Մայր եկեղեցւոյ մէջ, 27րդ փողոցին վրայ։ Դուրեան Սրբազան պաշտօնավարութեան կարճ շրջան մը կ՚ունենայ, որ լեցուն եղած է անվերջանալի վէճերով եւ վիճաբանութիւններով։ Իր ընտրութիւնն ալ կարելի չէր եղած միաձայնութեամբ կատարել։ Եւ դժբախտաբար ինքն ալ չէ կրցած համակրանք ստեղծել իր շուրջ։ Անախորժ դէպքեր իրարու կը յաջորդեն շատ զգայուն դէպքերու առիթով։ Օրինակ գերզգայուն դէպք մըն է Ապրիլ 24ի տօնակատարութիւնը, Շիքակոյի Հայկական Օրուան հանդիսութեան առիթով Հայաստանի Եռագոյն դրօշին ներկայութիւնը։ Այնպէս կը թուի, թէ բոլոր դժուարութիւնները յառաջացած են ազգային հարցեր յուզող երեւոյթներէ, որոնց մէջ կրօնական խնդիր գոյութիւն չունի։ Ըստ երեւոյթին, գիտնալով հանդերձ որ Առաջնորդ Սրբազանը ուսեալ մարդ մըն էր, բայց որպէս հոգեւորական՝ չէ կրցած լեզու գտնել հօտին մաս կազմող խոշոր հատուածի մը անդամոց հետ։ Առաջնորդի մը եւ կամ հովիւի մը առաջին պարտականութիւնը կ՚ըլլայ ծուխերու հետ շփման մէջ մտնել եւ ճանչնալ զանոնք բառին լրիւ իմաստով։ Չկայ մէկը որ տեսակէտներ չ՚ունենայ, ըլլայ կրօնական, ըլլայ ազգային, ըլլայ կրթական թէ փիլիսոփայական, եւ հարկաւ քաղաքական ոլորտներու մէջ։ Ոեւէ առաջնորդ, ինչ մարզի մէջ ալ գործէ, կարեւոր է որ յարգէ ուրիշներու տեսակէտներն ու համոզումները եւ ըստ այնմ ուղղութիւն տայ իր գործունէութեան գնացքին։ Կա՞յ ազգ մը, որ տարբեր խմբաւորումներ կամ կուսակցութիւններ չունի։ Անոնք խօսքի ազատութեամբ պաշտպանուած են, այնքան ատեն որ չեն խանգարեր կարգն ու կանոնը, չեն հարուածեր նուիրականացած իրողութեանց կապուած հոգեւոր եւ սրտի լարերը։ Հոգեւոր դաշտի մէջ մանաւանդ, ժամկոչէն սկսեալ մինչեւ Կաթողիկոս, ամէն ոք կոչուած է ծառայելու։ Ծառայել խոնարհութեամբ, ողջմտութեամբ, խոհեմութեամբ եւ մանաւանդ՝ սիրով։ Սիրոյ առջեւ ամէն ինչ կ՚ազնուանայ, կը գեղեցկանայ եւ խաղաղութիւն կը բերէ։ Հոգեւորական մը լաւ գիտէ կամ պէտք է գիտնայ, որ իր կոչմամբ ինք ուխտած է ծառայել հօտին, որուն մէջ ամէն տեսակի անձեր կան տարբեր համոզումներու տէր, որոնց կարելի չէ եւ իրաւունք ալ չունինք պարտադրելու մեր կամքը կամ մեր կարծիքները։ Տագնապներով լեցուն շրջան մը եղած է։ Կը գիտակցիմ եւ խորապէս կը ցաւիմ։ Ոչ մէկ ձեւով կ՚արդարանան գործուած սխալները, բայց ո՞ւր է ներողամտութեան ոգին։ Ո՞ւր է սէրը։ Ինչո՞ւ առիթ տրուի Չարին, որ բզքտէ զմեզ, իրարու դէմ լարէ զմեզ, որ ատելութեամբ լեցուինք եւ հեռանանք Աստուծոյ ներկայութենէն։ Ափսոս Չարը յաղթանակած է։ Երկուստէք կորսնցուցած են իրենց հոգիներու խաղաղութիւնը։ Ափսոս որ մարդկային հոգի մը պիտի զոհուէր, որպէսզի լուծում գտնէր տագնապը։ Եւ պատահեցաւ անցանկալին եւ երկփեղկուեցաւ Ամերիկայի Հայց. Առաքելական Ս. Եկեղեցին, որ հայ ժողովուրդն էր։
Բ.
Լաւ կը յիշեմ։ 1960ական թուականներուն էր, երբ Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսը՝ ՆՍՕՏՏ Երանաշնորհ Հայրապետը հովուապետական այցելութեամբ Միացեալ Նահանգներ ժամանած էր։ Կիլիկեան Արեւլեան Թեմէն պատուիրակութիւն մը պիտի հանդիպէր Վեհին օրհնութիւնները ստանալու։ Անարժանաբար մաս կը կազմէի այդ պատուիրակութեան։ Ուրախ էի։ Քաղցր անակնկալներ կային ինծի սպասող, ո՛չ միայն պատիւը ունեցայ Հայրապետին Ս. Աջը առնելու, այլ նաեւ հանդիպեցայ Սաղիմական նախկին միաբաններէն եւ ուսուցիչներէն Արթուն Հատիտեանին եւ դասընկերներէս՝ Կոմիտաս Արք. Տէր Ստեփանեանին։ Երբ շրջապատեցինք Հայրապետը, խօսակցութեան մէջ՝ ցաւալի միջադէպին ակնարկելով ըսաւ. «Երկու մեծ սխալներ գործուած են, մէկը գործուած չար արարքը, իսկ միւսն ալ հազարաւոր հայորդիներու եկեղեցիներէն դուրս հանուելու չար արարքը»։ Համարձակութիւնը ունեցայ ըսելու. «Վեհափառ Տէր, Քրիստոսի եկեղեցին յարանուանութեան մը, կազմակերպութեան մը, կամ անհատի մը չի՛ պատկանիր։ Հայ եկեղեցին, որ Քրիստոսի եկեղեցւոյ մէկ անբաժանելի մասն է, հայ ընտանիքին համար Աստուծոյ տունն է, ուր Քրիստոս կը սպասէ, որ իրեն երթան բոլորը՝ մեծ ու փոքր»։ Վերադառնանք մեր նիւթին։
Նոր ընտրուած էր Երանաշնորհ Զարեհ Ա. Հայրապետը, 1956ին։ Ամերիկահայութեան խոշոր հատուածը, որ կը շարունակէր պահել իրենց վարչութիւնը, ժողով մը կը գումարէ Նիւ Եորքի Ս. Լուսաւորիչ Մայր եկեղեցւոյ մէջ, 1958 Մայիսին, խօսելու իրենց ունեցած դժուարութեանց մասին, որոնցմէ մէկն էր եւ գուցէ մեծագոյնը՝ հազարաւոր հայ ընտանիքներու զրկումը եկեղեցական խորհուրդներէն, ինչպէս նաեւ ձուլուելու մեծ վտանգը, որ «Դամոկլեան Սուր»ի մը նման կախուած էր ժողովուրդի գլխուն։
Ժողովը միաձայնութեամբ կ՚որոշէ դիմել Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութեան, խնդրել եւ յատուկ կերպով ներկայացնել անել կացութիւնը, որուն մէջ կը տուայտէին մեր ընտանիքները։ Ժողովը նաեւ պիտի ղրկէր պատգամաւորութիւն մը, կազմուած երեք ազգայիններէ, յանձինս Պրն. Ճորճ Մարտիկեանի, Պրն. Սուրէն Սարոյեանի )երկուքն ալ Սան Ֆրանսիսքոյէն( եւ Պրն. Եղիշէ Մելիքեանի )Ֆիլատելֆիայէն(, որպէսզի հանգամանօրէն խորհրդակցին Վեհափառ Հայրապետին հետ եւ պարզեն հարցին լրջութիւնը։ Ութ ամիս ետք միայն, երջանկայիշատակ Հայրապետը կը պատասխանէ խնդրանք-դիմումնագրին՝ «Այո» բառով մը։ Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութիւնը նուիրակ մը կը ղրկէ, յանձին Գերշ. Տ. Խորէն Արք. Բարոյեանի, որպէսզի Միացեալ Նահանգներու եւ Քանատայի մէջ հանդիպումներ ունենայ պաշտօնական մարմիններու հետ եւ ըստ այնմ տեղեկագրէ Անթիլիաս։ Լիազօր նուիրակին կը բացատրուի եղելութիւնը եւ թէ՝ ինչպէս անարգուած են չըսուելիք ածականներով։
Հայրապետական նուիրակին առաջին այցը՝ 1957ի Հոկտեմբեր 17ին էր։ Նուիրակը Ուստըր Թաունի Ս. Ստեփանոս նորակառոյց եկեղեցին կ՚օծէ։ Նոյն տարուան Նոյեմբեր 2ին Ֆիլատելֆիոյ Ս. Գրիգոր Լուսաւորիչ եկեղեցւոյ մէջ կը գումարուի Ազգային Երեսփոխանական Ժողովը, ուր կը կարդացուի երանաշնորհ Զարեհ Ա. Վեհափառին կոնդակը՝ խանդավառութեան մէջ։ Առաջնորդական Տեղապահ կ՚ընտրուի Տ. Հրանդ Եպս. Խաչատուրեանը, որ Ամերիկա կը ժամանէ 7 Յուլիս, 1959ին։ Երեսփոխանական Ժողովը կ՚որոշէ Կիլիկիոյ Ս. Աթոռին աթոռատուրք վճարել 30,000 տոլար, եւ ձեռնարկել մեծ հանգանակութեան մը, որուն արդիւնքը հասած կ՚ըլլայ 500,000ի։
Խորէն Սրբազանը երկրորդ այցելութիւն մը կու տայ 1959ին։ Կը նախագահէ Նիւ Ճըրզիի մէջ գումարուած Երեսփոխանական Ժողովին, ուր կ՚ընտրեն նոր Կեդրոնական Վարչութիւն մը, բաղկացած երեք հոգեւորականներէ եւ վեց աշխարհականներէ։ Այդ օրերուն Ամերիկա ժամանած էին 18 քահանաներ։ Յատուկ յիշատակութեան կ՚արժանանան այն հոգեւորականները, որոնք 1933 թուականէն սկսեալ հաւատարիմ կերպով շարունակած են իրենց հովուական առաքելութիւնը։ 1961ին Հրանդ Սրբազան իր պաշտօնին կը ձեռնարկէ որպէս Առաջնորդ։ Եկեղեցիներ կ՚օծէ, քահանաներ կը ձեռնադրէ, դպրաց դասերը կը կազմակերպէ։ Կիլիկիոյ միաբանութենէն կը հրաւիրէ Տ. Սմբատ Ծ. Վրդ. Լափաճեանը )այժմ հանգստեան կոչուած Արքեպիսկոպոս(, Տ. Եփրեմ Եպս. Թապաքեանը )Արեւմտեան Թեմի նախկին Առաջնորդներէն, հանգստեան կոչուած, Արքեպիսկոպոս(, Սուրէն Ծ. Վրդ. Գաթարոյեանը )որ երկար տարիներ Բերիոյ Թեմի առաջնորդութիւնը վարած է, այժմ Արքեպիսկոպոս, հանգստեան կոչուած( Ոսկան, Վահրամ, Գրիգոր եւ Երուանդ վարդապետները։ Սրբազանը երկու անգամ վերընտրուած է Առաջնորդ։ 1973ին, Ամերիկահայոց Ազգային Երեսփոխանական Ժողովը, Մայիսին, Առաջնորդ կ՚ընտրէ Իրանա-Հնդկաստանի Թեմի Առաջնորդ՝ Գարեգին Արք. Սարգիսեանը, զոր սակայն Խորէն Ա. Կաթողիկոսը չվաւերացուց օրինական նկատումներով։ Այսուհանդերձ, Կաթողիկոսական փոխանորդի հանգամանքով, Գարեգին Սրբազան Ամերիկա ժամանեց Սեպտեմբեր 1973ին եւ ընդունուեցաւ ժողովրդային մեծ խանդավառութեամբ։ 1974ի Ազգային Երեսփոխանական Ժողովը միաձայնութեամբ Առաջնորդ ընտրեց զինք եւ ստացուեցաւ Հայրապետական վաւերացում։ Գարեգին Սրբազանի երեք ու կէս տարիներու առաջնորդական գործունէութեան մէկ երեսն էր Միջ-եկեղեցական գործունէութիւնը, ուր Սրբազանը փայլեցաւ եւ փայլեցուց Հայ Եկեղեցին։ Ան ձեռնադրեց երեք հովիւներ եւ գլխաւորեց Լիբանանի ի նպաստ 1976ի հանգանակութիւնը։ Իր օրով լոյս տեսան բազմաթիւ հատորներ եւ հրատարակութիւններ։ Մայիսին՝ 1977ին, Խորէն Ա. երանաշնորհ հայրապետին փափաքով, Անթիլիասի մէջ կայացաւ Ազգային Պատգամաւորական Ժողով եւ Աթոռակից ընտրուեցաւ Գարեգին Սրբազանը։ Օծումը կատարուեցաւ Մայիս 29ին, ձեռամբ Խորէն Ա.ի եւ մասնակցութեամբ Ս. Էջմիածնի ներկայացուցիչներ՝ Սերովբէ եւ Ներսէս Սրբազաններուն եւ Կիլիկեան Թեմերու Առաջնորդներուն։ Դեկտեմբեր 1977ին, Նիւ Ճըրզիի Սրբոց Վարդանանց եկեղեցւոյ մէջ, Առաջնորդ ընտրուեցաւ Մեսրոպ Եպս. Աշճեանը։ Սրբազանը քահանայ ձեռնադրեց կարգ մը հոգեւորականներ եւ իր օրով պաշտօնի կոչուեցան Խաժակ Ծ. Վարդապետը )այժմ Քանատայի Առաջնորդ(, Անուշաւան Ծ. Վարդապետը )այժմ Եպս. եւ Առաջնորդական փոխանորդ(, Շահէ Ծ. վարդապետը )այժմ Եպս.( եւ Նարեկ վարդապետը )այժմ Եպսիսկոպոս եւ Համաշխարհային Եկեղեցիներու Վարչութեան Կաթողիկոսարանի ներկայացուցիչը(։ Մեսրոպ Սրբազանի օրով, հայերէն եւ անգլերէն լեզուներով կրօնական ու պատմական բազմաթիւ հատորներ լոյս տեսան։ Հրատարակուեցաւ նաեւ Առաջնորդարանի «Աութրի»չ ամսաթերթը։ Մեծ թափ ստացան մշակութային եւ պատմական թուականներու նուիրուած ձեռնարկները, նշուեցան Զարեհ Ա. Կաթողիկոսի վախճանման 25ամեակը, Նուարսակի Դաշնագրի 1500ամեակը, Խրիմեան Հայրիկի վախճանման 80ամեակը, 1985ին աննախընթաց շուքով նշուեցաւ Ցեղասպանութենէն վերապրողներու համազգային հաւաքը՝ աւելի քան 800 վերապրողներու մասնակցութեամբ՝ Ուաշինկթընի մէջ։ Լոյս իջնէ գերեզմանին։
ՔԱԼԻՖՈՐՆԻՈՅ ԱՆԿԱԽ ԹԵՄԸ
Քալիֆորնիոյ նահանգի հայութեան թիւը հետեզհետէ կը մեծնար, դառնալու Սփիւռքի մեծագոյն համայնքը։ 1972ին, Թեմը պաշտօնապէս հաստատուեցաւ եւ առաջին Առաջնորդը ընտրուեցաւ, յանձին Տ. Սմբատ Արք. Լափաճեանի։Որպէս հովիւ, Առաջնորդական փոխանորդ, քարոզիչ եւ ուսուցիչ, Առաջնորդ եւ տեսուչ, ընդհանրապէս Քալիֆորնիոյ եւ մասնաւորաբար Լոս Անճելըսի մէջ, իր ծառայութեան շրջանը կ՚ընդգրկէ 32 տարի։ Իր օրով հաստատուեցաւ Առաջնորդարանը, կազմակերպուեցաւ վարչական դրութիւնը։ Լիբանանի համար կատարուած հանգանակութենէն հաւաքուեցաւ շուրջ կէս միլիոն տոլար։ Հաստատուեցաւ եւ կազմակերպուեցաւ Օրէնճ Քաունթիի համայնքը, որ յետագային պիտի պայծառանար Ս. Քառասնից Մանկանց եկեղեցիով։ Հաստատուեցաւ Կլենտէյլի Ս. Աստուածածին եկեղեցին, ինչպէս նաեւ Անոյշ եւ Վահան Շամլեան վարժարանը։ Հիմը օրհնուեցաւ եւ իննսուն տոկոսով կառուցումը կատարուեցաւ Հոլիվուտի Ս. Կարապետ եկեղեցւոյ։
Տ. Եփրեմ Արք. Թապագեան 1977ին թեմակալ Առաջնորդ ընտրուած է Արեւմտեան Թեմի Ազգային Երեսփոխանական Ժողովին կողմէ, իսկ 1980ին արժանացած է եպիսկոպոսական ձեռնադրութեան։ Անոր պաշտօնավարութեան օրերուն էր որ Լիբանանի ու Պարսկաստանի մէջ ստեղծուած քաղաքական անորոշութեանց հետեւանքով, մեծ թիւով հայեր Լոս Անճելըս կը գաղթեն, ստեղծելով նոր կարիքներ եւ յառաջացնելով նոր կարելիութիւններ՝ կրօնական, կրթական, ազգային եւ այլ մարզերու մէջ։
Առաջնորդին առաջին գործը կ՚ըլլայ Ազգ. Առաջնորդարանը օժտել սեփական շէնքով։ Այս շրջանին նաեւ իրականացան շարք մը ծրագիրներ. այսպէս, կառուցուեցաւ Ֆերահեան վարժարանի նոր համալիրը, իրականացան «Կանթեղ» դասագիրքերը, հրատարակուեցաւ «Հռոմկլայ» տարեգիրքը՝ կրօնական, ազգային եւ բանասիրական բովանդակութեամբ։
Տ. Տաթեւ Արք. Սարգիսեան առաջնորդական պաշտօնին կը կոչուի 1985ին։ Իր պաշտօնավարութեան շրջանին, օծուեցան Օրէնճ Քաունթիի Ս. Քառասնից Մանկանց եւ Կլենտէյլի Ս. Աստուածածին եկեղեցիները, բացումը կը կատարուի Փասատինայի Դաւիթեան վարժարանին եւ Կլենտէյլի Թիւֆէնքեան մանկամսուրին։ Մասնակցած է էքիւմենիք ժողովներու եւ Էջմիածին-Կիլիկիա յարաբերութեանց մասին գումարուած ժողովներու։Տ. Մուշեղ Արք. Մարտիրոսեան. բանիմաց, ժրաջան եւ վարչագէտ Առաջնորդ մըն է Գերշ. Տ. Մուշեղ Արք. Մարտիրոսեան, որ 1995ին կը կոչուի առաջնորդական պաշտօնին։ Եպիսկոպոս կը ձեռնադրուի 1997ին։ Մուշեղ Սրբազանին պաշտօնավարութեան օրով է որ ծրագրուեցաւ ու կառուցուեցաւ սքանչելի Առաջնորդարանը, որ պատիւ կը բերէ Կիլիկեան Թեմին։ Շէնքը իր յարակից սրահներով եւ սենեակներով ու մանաւանդ Տրդատ թագաւորին եւ Աշխէն թագուհիին անունով կոչուած մատուռը, առինքնող իր գեղեցկութեամբ, յաւելեալ փայլք կը բերէ Առաջնորդարանի համալիրին։Մուշեղ Սրբազան վերաշխուժացուցած է Կիրակնօրեայ վարժարանները։ Իր ցուցաբերած հետաքրքրութիւնները՝ մշակութային կազմակերպութեանց համար մղիչ ուժ մը դարձած են վերակազմակերպուելու եւ վերանորոգուելու։ Իր հետաքրքրութեան եւ ուշադրութեան ծիրին մէջ կ՚իյնան Առաջնորդարանի Տիկնանց Միութիւնը, ՀՕՄի Տիկնանցը, Դպրեվանքի Սանուց եւ Նոր Ջուղայի Յանձնախումբերը։ Իր օրերուն էր որ Լոս Անճելըսի սահմաններէն դուրս եկաւ Ազգային Առաջնորդարանը եւ աւելի կազմակերպ վիճակի հասցուց Լաս Վեկասի, Քորոնայի, Լա Քրեսենթայի, ինչպէս նաեւ Քոլորատոյի ծուխերը։ Սրբազանը զօրաւոր կապեր հաստատելու գաղտնիքը ունի հանրածանօթ հայ թէ օտար անձնաւորութեանց հետ։ Պերճախօս է Սրբազանը հարուստ բառապաշարով եւ իմաստալից գաղափարներով կրկնակիօրէն կը պայծառացնէ Հայ Եկեղեցին։ Երբ ան կը խօսի, չես կրնար մտիկ չընել, որ կը նշանակէ թէ արդէն իսկ տիրած է սրտիդ։
----------------------------------------------
Թեմիս 35Ամեակին Տօնակատարութիւնը՝ Դեկտեմբեր 21ինԿիրակի, 21 Դեկտեմբերին, երեկոյեան ժամը 6ին, Կլէնտէյլի Ս. Աստուածածին եկեղեցւոյ մէջ տեղի պիտի ունենայ հանդիսաւոր տօնակատարութիւն՝ նուիրուած Հիւսիսային Ամերիկայի մէջ Մեծի Տանն Կիլիկիոյ կաթողիկոսութեան ծառայական առաքելութեան 50ամեակին, ինչպէս նաեւ մեր թեմի 35ամեակին։ Ձեռնարկը կը վայելէ հովանաւորութիւնն ու ներկայութիւնը առաջնորդ Մուշեղ արք. Մարտիրոսեանին, որ վերադարձած է Լոս Անճելըս, Վատիկան եւ Լիբանան այցելութիւններէն ետք:Հանդիսութիւնը կազմակերպուած է Կրօնական ժողովի ու Ազգային վարչութեան կողմէ։ Խօսք պիտի առնեն Ազգային կեդրոնական վարչութեան անդամ Խաժակ Տիքիճեան եւ իրաւաբան Արման Քէօսեան, նաեւ պիտի իրագործուի գեղարուեստական յայտագիր: Մուտքը ազատ է։
Ա.Կ՚ըսուի թէ Միացեալ Նահանգներու հայ գաղութը կազմուիլ սկսած է 1800ական թուականներուն, թէեւ հայեր եղած են 17րդ դարու սկիզբներուն, նաեւ անկէ վերջ հայեր պատահաբար եկած են այս ափերը։Մեր նպատակը եղած է գիտնալ թէ հայ եկեղեցին ե՞րբ կազմուիլ սկսած է Ամերիկայի մէջ։
1800ական թուականներուն, հայեր սկսած են Ամերիկա հասնիլ եւ բնակութիւն հաստատել Մէսէչուսէց եւ Ռոտ Այլընտ նահանգներուն մէջ, որոնք իրարմէ կէս ժամուան հեռաւորութեան վրայ կը գտնուին։ Ուստըր եղած է սկզբնական շրջանի ամենէն բազմամարդ հայ գաղութը։ Հոս կը գտնուէր հայ բողոքական եկեղեցի մը։ Առ ի չգոյէ հայեր կը սկսին հոն յաճախել. քարոզիչը Ասատուր Անդրէասեան անունով պատուելի մը եղած է։ 1888ին Կիրակի օր մը, պատուելին անարգական յայտարարութիւն մը կը կատարէ հայ եկեղցւոյ հասցէին։ Ասոր վրայ Հայ Առաքելական եկեղեցւոյ հայերը կ՚ընդվզին եւ առ ի բողոք դուրս կ՚ելլեն եկեղեցիէն։ Ապա կը սկսին յաճախել Եպիսկոպոսական եկեղեցի մը, որուն հովիւը՝ Թամսէն, սիրով կ՚ընդունի հայերը։ Մի քանի անգամ շրջանի իրլանտացի երիտասարդները ծեծած կ՚ըլլան հայերը, կարծելով թէ ասոնք Քրիստոնէացած թուրքեր են։ Թամսէն կը տեղեկանայ կացութեան եւ հայրաբար հայերուն կը թելադրէ, որ միայն եկեղեցի մը ունենալով է որ դրացիները ձեզ յարգել կը սկսին, իսկ կառավարութիւնն ալ ձեզ կ՚ընդունի որպէս Ամերիկահայեր եւ գաղթականներ։ Դժբախտաբար, քանի որ Ամերիկա մուտք գործող հայեր առհասարկ Թրքահայաստանէն եկած կ՚ըլլան եւ թրքական անցագիրերով կը մտնեն Միացեալ Նահանգներ, տոմարներու մէջ ալ որպէս թուրքեր կը ճանչցուին։ Հայեր կը համաձայնին Թամսէնի առաջարկին եւ նամակ կը ղրկեն Կ. Պոլսոյ Պատրիարքութեան։ Թրքական օրէնքին համաձայն, Թրքահայաստանի մէջ ապրող հպատակ հայերը իրաւունք չունէին Էջմիածին կամ Կիլիկիոյ Կաթողիկոսարաններուն դիմելու կրօնական որեւէ հարցով։
Օրուան Պատրիարքը՝ Տ. Խորէն Աշըգեան Եպիսկոպոս )1888-1894(, ընթացք կու տայ դիմումնագրին եւ Ամերիկա կ՚ուղարկէ Երուսաղէմի ժառանգաւորացի սան, քառասնամեայ հոգեւորական մը, Տ. Յովսէփ Ծ. Վրդ. Սարաճեան անունով։ Հայր Սուրբը Ուստըր կը հասնի 1889 թուի Յուլիսին եւ իր անդրանիկ պատարագը կը մատուցանէ Ուստըրի մէջ։ Գործը յառաջ տանելու համար, հոգաբարձութիւն մը կը կազմէ։ Կ՚այցելէ Պոսթըն, Փրավիտէնս եւ Նիւ Եորք ու կը պատարագէ յիշեալ քաղաքներուն մէջ։ Ուստըրի մէջ ժողով մը կը գումարեն եւ կ՚որոշեն եկեղեցի մը շինել։ Տարի մը վերջ հարցը կը լրջանայ, հանգանակութեան մը կը ձեռնարկեն եւ եկեղեցւոյ կառուցումը ճամբու կը դրուի։ Կ՚աւարտի շինարարութիւնը ու Ամերիկահայոց առաջին եկեղեցին կ՚ըլլայ. օծումը կը կատարուի 18 Յունուար 1891ին եւ կը կոչուի Ս. Փրկիչ Հայց. Առաքելական եկեղեցի։ 1893ին Սարաճեան վարդապետը կը հրաժարի իր պաշտօնէն եւ կը վերադառնայ Պոլիս։ Ուստըրի հոգաբարձութիւնը դարձեալ դիմում կը կատարէ Կ. Պոլիս. կ՚առաքուի Մաղաքիա Ծ. Վրդ. Տէրունեանը, որ իր պաշտօնին կը ձեռնարկէ 1894 թուի Մարտին։ Շուտով դժգոհութիւններ կը ծագին եւ Տէրունեան վարդապետը 1897ին կը մեկնի Էջմիածին։ Էջմիածնայ մէջ, Խրիմեան Հայրիկ Եպիսկոպոս կը ձեռնադրէ Սարաճեան եւ Տէրունեան վարդապետները։
1897ի Մայիսին Տէրունեանի յաջորդը՝ Տ. Մաշտոց Վրդ. Փափազեանը Ամերիկա կը ժամանէ, որպէս Ս. Փրկիչ եկեղեցւոյ հովիւ։ Մինչ այդ, Ամերիկայի հայութեան թիւը կ՚աճի եւ 1898ին արդէն իսկ 15,000ի կը հասնի։ Այդ թուականներուն գաղթականներուն հետ միասին Ամերիկա կը հասնէին բազմաթիւ հոգեւորականներ.-
Տ. Վահան Քհնյ. Մսըրլեան՝ Ուէսթ Հոպոքէնի ծուխին
Տ. Ստեփան Քհնյ. Տէր Ստեփանեան՝ Լովէլ եւ Լորէնսի ծուխին
Տ. Խադ Վրդ. Մարգարեան՝ Մանչեսթըր Նիւ Համշըր ծուխին
Տ. Վաղինակ Վրդ. Սեւակեան՝ Փրավիտէնսի համար
Տ. Ահարոն Վրդ. Մելգոնեան՝ Ֆրէզնոյի համար
Ուրեմն՝ 1898ի վախճանին Ամերիկայի մէջ գոյութիւն ունէին հայկական մէկ եկեղեցի եւ վեց հոգեւորականներ։
Թեմական կազմակերպութեան առաջին փորձը կը կատարուի 1897 Դեկտեմբեր 1ին, երբ Մաշտոց եւ Վաղինակ վարդապետները շրջաբերականով մը, ամերիկահայութեան կը յայտարարէին, որ Ամերիկան չորս Թեմերու պիտի բաժնուի հետեւեալ կարգադրութեամբ.-
ա( Մէսէչուսէց նահանգ - Տ. Մաշտոց Վրդ.
բ( Ռոտ Այլընտ նահանգ - Տ. Վաղինակ Վրդ.
գ( Շիքակօ եւ Միջին արեւմուտք – Տ. Խադ Վրդ.
դ( Ֆրեզնօ եւ Գալիֆ. նահանգ - Տ. Անտոն Վրդ.
Ծրագիրը կը ձախողի, երբ Խադ վարդապետը, բազում վէճերէ ետք, Նիւ Եորք կ՚երթայ , իսկ Մաշտոց վարդապետն ալ կը հրաժարի Ուստըրէն եւ երկրէն կը հեռանայ։ Որովհետեւ Ամերիկայի հայ համայնքները թրքահայերէ կազմուած էին, ուստի պարտաւոր էին Պոլսոյ Պատրիարքութեան ենթարկուիլ եւ անոր որոշումները գործադրել։ Այլ խօսքով Պոլիսն է որ ուզած հոգեւորականը կը ղրկէ։ Երբ Ուստըրը կ՚որոշէ նոր խնդրագիր մը ներկայացնել, Պոլսոյ Պատրիարքութեան Աթոռին համար նոր Պատրիարք մը ընտրուած էր, Մաղաքիա Արք. Օրմանեան։ Վերջինս, հմուտ աստուածաբան, բանասէր եւ վարչագէտ հոգեւորական մըն էր, որ ապագայի մասին կը մտածէր, ուստի թելադրեց Կաթողիկոս Խրիմեան Հայրիկին, որ Էջմիածնայ հովանաւորութեան ներքեւ առնուին Եւրոպայի եւ Ամերիկաներու հայ համայնքները։ Խրիմեան Հայրիկ կը համաձայնի եւ կը նուիրագործէ Եւրոպայի եւ Ամերիկաներու առաջնորդութիւնները։ Ամենայն Հայոց Հայրապետը 1898 Յուլիս 2ին, կոնդակով մը կը հռչակէ Հիւսիսային Ամերիկայի Հայ Եկեղեցւոյ Թեմի կազմութիւնը։ Մինչ այդ, Ուստըրը պաշօնապէս հովիւ չունէր։ Ուստի հոգաբարձութիւնը կ՚որոշէ դարձեալ Տ. Յովսէփ Եպս. Սարաճեանը հրաւիրել։ Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսը յատուկ կոնդակով մը Տ. Յովսէփ Եպս. Սարաճեանը Ամերկա կ՚ուղարկէ, որպէս հայ եկեղեցեւոյ Թեմի առաջին Առաջնորդը։ Սրբազանը ճամբայ կ՚ելլէ Ս. Էջմիածնէն եւ ճամբուն վրայ կ՚այցելէ կարգ մը հայկական կեդրոներ, ուստի նորակառոյց եկեղեցւոյ համար հանգանակութիւններ ալ կ՚ընէ, Նիւ Եորք կը հասնի 7 Հոկտեմբեր 1898ին եւ կը պատարագէ 16 Հոկտեմբերին։ Այդ օր Խադ վարդապետը, որ անցած էր Նիւ Եորք, Հայրիկի կոնդակը կը կարդայ, ուր ըսուած էր. «Ապա ուրեմն եւ դո՛ւ տարագիր հայ ժողովուրդ Ամերիկայի, լսի՛ր քո քաջ հովուի ձայնը, ետեւիր նորա առաջնորդող քայլերին, կատարիր նորա բարի կամքը եւ պահիր նորա բարի խրատը»։
Յովսէփ Սրբազան 23 Հոկտեմբերին Ուստըր կը հասնի ու կը դիմաւորուի ջերմ ընդունելութեամբ։ Հոս տեղին է յիշեցնել, որ իսկապէս գործունեայ, աշխատասէր, բարի եւ վարչագէտ հոգեւորական մը եղած է Յովսէփ Սարաճեան Սրբա զանը։ Մինչեւ 1906 թուականը, ութ տարիներու ընթացքին, հակառակ բազմաթիւ դժուարութիւններու եւ արգելքներու, շատ արդիւնաւոր շրջան մը կը բոլորէ։ Վարդապետ կը ձեռնադրէ նախկին պատուելի՝ Կարապետ Մարտուկէսեան անունով հոգեւորական մը, զայն վերանուանելով Ղեւոնդ Վարդապետ։ 1900 թուի 14 Հոկտեմբերին, օծումը կը կատարէ Ֆրէզնոյի Հայոց Ս. Երրորդութիւն նորաշէն եկեղեցիին։ Առաջնորդական պաշտօնէն հրաժարելէ ետք ալ կ՚օծէ Նիւ Ճըրզիի Հոպոքէն քաղաքի եկեղեցիին, 1907ին, զայն կոչելով Ս. Խաչ։ Օծած է նաեւ Քալիֆորնիա նահանգի Ֆաուլըր գիւղաքաղաքի Ս. Լուսաւորիչ եկեղեցին 1910ին։ Յաջորդաբար Առաջնորդներ պաշտօնավարեցին. Հայց. Առաքելական եկեղեցին 1898 Յուլիս 2էն սկսեալ ունեցաւ հետեւեալ Առաջնորդները.-
1. Տ. Յովսէփ Եպս. Սարաճեան )1898-1906(, որուն օրով յայտնապէս եղած են կարգ մը դժուարութիւններ, սակայն Սարաճեան Սրբազանի խոհեմութիւնը մեծ դեր ունեցած է, եւ նոյն նուիրումով եւ սիրով շարունակած է իր պարտականութիւնը։
2. Տ. Եզնիկ Արք. Ապահունի )1908(, Եզնիկ Սրբազանը պաշտօնի ձեռնարկելէն ամիս մը յետոյ, Նիւ Եորքի Քարնեկի սրահին մէջ սարքուած հանդէսի մը ընթացքին, իր ճառին մէջ Թուրքիոյ վեհապետին համար բարի մաղթանքներ կատարելու անխոհեմութիւնը կ՚ունենայ, առանց անդրադառնալու, որ ներկայ ժողովուրդի բոլոր անդամները թրքական ջարդերէ ճողոպրած որբեր եղած են։ Հայը ինչպէ՞ս կրնայ մոռնալ իր տուած արեան գինը։ Առաջնորդին ճառը բողոքի արտայայտութիւններով կ՚ընդհատուի։ Նոյն տարուան Սեպտեմբեր 27ին, Սրբազանը կը հրաժարի պաշտօնէն եւ Կ. Պոլիս կը վերադառնայ։ Տեղապահութիւնը կը վարէ Պօղոս Վրդ. Գաֆթանեանը, որուն դէմ սակայն, հակառակութիւննեը կը շատնան։ 1910ին Ուէսթ Հոպոքէնի Երեսփոխանական Ժողովին կարգ մը ծուխեր Ուստըրի կը միանան եւ կը մերժեն Ճանչնալ Գաֆթանեանի հեղինակութիւնը։ Ժողովը կ՚ալեկոծի եւ անկարգութիւն մը ծայր կուտայ։ Պահ մը ետք, ժողովը Առաջնորդ կ՚ընտրէ Տ. Մուշեղ Եպս. Սերոբեանը, որ սակայն կը մերժէ ստանձնել պաշտօնը։ Կացութիւնը կը շարունակէ մնալ անկարգ եւ անկանոն եւ եկեղեցին կազմալուծման վտանգին կը մատնուի։ Իրաց այս կացութեան մէջ, 1913 թուին, Մայր Աթոռը լիազօր պատուիրակ կը նշանակէ Եւրոպայի Հայոց Առաջնորդը՝ Գէորգ Արք. Իւթիւճեանը, որ Յուլիսի վերջերուն Ուստըր կը հասնի, Սեպտեմբերին կը գումարէ Երեսփոխանական Ժողով եւ Առաջնորդ կ՚ընտրուի Արսէն Ծ. Վրդ. Վեհունին։ Գէորգ Ե. Սուրէնեանց Կաթողիկոսը կը հաստատէ ընտրութիւնը։
3. Տ. Արսէն Ծ. Վրդ. Վեհունի )1913-1917(. Երբ նորընտիր Առաջնորդը պաշտօնին կը ձեռնարկէր, Թեմը քաոսային վիճակի մէջ էր։ Առաջնորդը կ՚այցելէ շրջաններու 13 ծուխերը եւ կը յաջողի հնազանդութեան հրաւիրել բոլոր անկարգ եկեղեցականները, կը հանդարտեցնէ ծուխերը ու կարգ ու կանոն կը դնէ Առաջնորդարանէն ներս։ Նոյն օրերուն, Երեսփոխանական ժողովը Առաջնորդարանին կը թելադրէ, որ պաշտօնապէս գործակցի Հայ Ազգային Մարմնին հետ, նկատի ունենալով հայկական ճգնաժամը։ Սակայն հարցերը կը բազմապատկուին, Առաջնորդը դժուարութիւններ կ՚ունենայ եւ ի վերջոյ Արսէն Ծ. Վարդապետը կը պաշտօնազրկուի 1917, Փետրուար 17ին գումարուած Ազգային Երեսփոխանական Ժողովին։ Տեղապահ կ՚ընտրուի Տ. Բաբգէն Եպս. Կիւլէսէրեանը, որ այդ օրերուն Քալիֆորնիա կը գտնուէր։ Դժուարութիւնները կը բարդանան։ Դադարեալ Առաջնորդը կը մերժէ Առաջնորդարանը յանձնել։ 1917 Յուլիսին, Ուստըրի մէջ կը գումարուի Ազգային Երեսփոխանական Ժողով մը, որ նոր կեդրոնական վարչութիւն մը կ՚ընտրէ, միեւնոյն ժամանակ ընտրելով նաեւ հաշտարար յանձնախումբ մը, Թեմին միութիւնը վերահաստատելու համար։ Բաբգէն Սրբազան յանձն կ՚առնէ Առաջնորդարանի ընթացիկ գործերը վարել, մինչեւ որ Տեղապահ կ՚ընտրուի Պոսթընի հովիւ, Շահէ Ծ. Վրդ. Գասպարեանը։ Տեղապահութեան շրջանին մեծ պատերազմն ու Ռուսական յեղափոխութիւնը պատճառ կ՚ըլլան որ Ամերիկայի Թեմին եւ Մայր Աթոռին յարաբերութիւննրը դժուարութեանց բախին թղթակցութեանց յապաղումով։ 1918 Ապրիլ 7-8ին կը գումարուի Երեսփոխանական Ժողովը Ուստրի մէջ, նախագահութեամբ Տեղապահ Շահէն Ծ. Վրդ. Գասպարեանի։ Այս ժողովին կ՚որոշուի 21 տարեկանէն վեր կանանց քուէարկելու իրաւունք տրուի, նաեւ Քալիֆորնիան առանձին Թեմ դառնալու հարցն ալ քննարկել եւ որոշում կայացնել։ Միւս կողմէ, Արսէն Ծ. Վրդ. կը շարունակէ չանսալ իր դէմ տրուած որոշումներուն եւ կը փորձէ Փրավիտէնսի մէջ ուրիշ Երեսփոխանական Ժողով մը գումարել, աւելի խորացնելով պառակտումը։
Զինադադարէն վերջ, Մայր Աթոռը Ամերիկա կ՚ուղարկէ Տ. Խորէն Արք. Մուրատբէկեանը, իբրեւ լիազօր պատուիրակ։ Սրբազանը Նիւ Եորք կը հասնի 1920ի Մայիսին։ Յուլիսին կը գումարուի Երեսփոխանական Ժողով՝ ընտրելու նոր Կեդրոնական վարչութիւն եւ առաջնորդ։ Կը կատարուին ընտրութիւնները եւ առաջնորդ կ՚ընտրուի Տ. Տիրայր Արք. Տէր Յովհաննէսեանը։ Խորէն Սրբազան լիազօր պատուիրակը՝ 10 Օգոստոս 1920ին կը վերադառնայ Էջմիածին։
4. Տ. Տիրայր Արք. Տէր Յովհաննէսեան )1921-1928( Տիրայր Սրբազան կ՚ունենայ ութամեայ բեղուն շրջան մը։ Իր օրով մեծ համեմատութեան կը հասնի հայ գաղթականներուն թիւը։ Առաջնորդարանի պիւտճէն կը հասնի 15,000ի։ Ծուխերու թիւի հասած կ՚ըլլայ 21ի։ Կը կազմուին եկեղեցասէր Տիկնանցները, երիտասարդաց միութիւնները, Կիրակնօրեայ դպրոցները։ 1923ին Առաջնորդարանը Ուստրէն կը փոխադրուի Պոսթըն եւ 1927ին ալ Պոսթընէն Նիւ Եորք։ 1922 Նոյեմբեր 28ին, Հայրապետական կոնդակով կը հաստատուի Քալիֆորնիոյ անկախ Թեմը եւ Առաջնորդ կ՚ընտրուի Գարեգին Եպս. Խաչատուրեանը։ Տիրայր Սրբազան կը հրաժարի Օգոստոս 14, 1928ին։ Այդ օրերուն Թեմը ունէր 19 սեփական եկեղեցիներ, որոնցմէ 10ը հիմնուած՝ Տիրայր Սրբազանի ջանքերով։
5. Տ. Ղեւոնդ Արք. Դուրեան )1931-1933(։ Տիրայր Սրբազանի հրաժարումէն վերջ, տեղապահութեան պաշտօնը կը վարեն Տ. Սերովբէ Քհնյ. Ներշապուհ )1920-1930( եւ Տ. Յարութիւն Աւ. Քհնյ. Սարգսեան )1930-1931(։ Փետրուար 1, 1931ին Թեմի Երեսփոխանական Ժողովը Առաջնորդ կ՚ընտրէ Մանչէսթըրի հոգեւոր հովիւ Տ. Ղեւոնդ Արք. Դուրեանը, որ Նիւ Եորք կը ժամանէ Մայիս 28, 1931ին եւ իր անդրանիկ գոհաբանութեան մաղթանքը կը կատարէ Ս. Լուսաւորիչ Մայր եկեղեցւոյ մէջ, 27րդ փողոցին վրայ։ Դուրեան Սրբազան պաշտօնավարութեան կարճ շրջան մը կ՚ունենայ, որ լեցուն եղած է անվերջանալի վէճերով եւ վիճաբանութիւններով։ Իր ընտրութիւնն ալ կարելի չէր եղած միաձայնութեամբ կատարել։ Եւ դժբախտաբար ինքն ալ չէ կրցած համակրանք ստեղծել իր շուրջ։ Անախորժ դէպքեր իրարու կը յաջորդեն շատ զգայուն դէպքերու առիթով։ Օրինակ գերզգայուն դէպք մըն է Ապրիլ 24ի տօնակատարութիւնը, Շիքակոյի Հայկական Օրուան հանդիսութեան առիթով Հայաստանի Եռագոյն դրօշին ներկայութիւնը։ Այնպէս կը թուի, թէ բոլոր դժուարութիւնները յառաջացած են ազգային հարցեր յուզող երեւոյթներէ, որոնց մէջ կրօնական խնդիր գոյութիւն չունի։ Ըստ երեւոյթին, գիտնալով հանդերձ որ Առաջնորդ Սրբազանը ուսեալ մարդ մըն էր, բայց որպէս հոգեւորական՝ չէ կրցած լեզու գտնել հօտին մաս կազմող խոշոր հատուածի մը անդամոց հետ։ Առաջնորդի մը եւ կամ հովիւի մը առաջին պարտականութիւնը կ՚ըլլայ ծուխերու հետ շփման մէջ մտնել եւ ճանչնալ զանոնք բառին լրիւ իմաստով։ Չկայ մէկը որ տեսակէտներ չ՚ունենայ, ըլլայ կրօնական, ըլլայ ազգային, ըլլայ կրթական թէ փիլիսոփայական, եւ հարկաւ քաղաքական ոլորտներու մէջ։ Ոեւէ առաջնորդ, ինչ մարզի մէջ ալ գործէ, կարեւոր է որ յարգէ ուրիշներու տեսակէտներն ու համոզումները եւ ըստ այնմ ուղղութիւն տայ իր գործունէութեան գնացքին։ Կա՞յ ազգ մը, որ տարբեր խմբաւորումներ կամ կուսակցութիւններ չունի։ Անոնք խօսքի ազատութեամբ պաշտպանուած են, այնքան ատեն որ չեն խանգարեր կարգն ու կանոնը, չեն հարուածեր նուիրականացած իրողութեանց կապուած հոգեւոր եւ սրտի լարերը։ Հոգեւոր դաշտի մէջ մանաւանդ, ժամկոչէն սկսեալ մինչեւ Կաթողիկոս, ամէն ոք կոչուած է ծառայելու։ Ծառայել խոնարհութեամբ, ողջմտութեամբ, խոհեմութեամբ եւ մանաւանդ՝ սիրով։ Սիրոյ առջեւ ամէն ինչ կ՚ազնուանայ, կը գեղեցկանայ եւ խաղաղութիւն կը բերէ։ Հոգեւորական մը լաւ գիտէ կամ պէտք է գիտնայ, որ իր կոչմամբ ինք ուխտած է ծառայել հօտին, որուն մէջ ամէն տեսակի անձեր կան տարբեր համոզումներու տէր, որոնց կարելի չէ եւ իրաւունք ալ չունինք պարտադրելու մեր կամքը կամ մեր կարծիքները։ Տագնապներով լեցուն շրջան մը եղած է։ Կը գիտակցիմ եւ խորապէս կը ցաւիմ։ Ոչ մէկ ձեւով կ՚արդարանան գործուած սխալները, բայց ո՞ւր է ներողամտութեան ոգին։ Ո՞ւր է սէրը։ Ինչո՞ւ առիթ տրուի Չարին, որ բզքտէ զմեզ, իրարու դէմ լարէ զմեզ, որ ատելութեամբ լեցուինք եւ հեռանանք Աստուծոյ ներկայութենէն։ Ափսոս Չարը յաղթանակած է։ Երկուստէք կորսնցուցած են իրենց հոգիներու խաղաղութիւնը։ Ափսոս որ մարդկային հոգի մը պիտի զոհուէր, որպէսզի լուծում գտնէր տագնապը։ Եւ պատահեցաւ անցանկալին եւ երկփեղկուեցաւ Ամերիկայի Հայց. Առաքելական Ս. Եկեղեցին, որ հայ ժողովուրդն էր։
Բ.
Լաւ կը յիշեմ։ 1960ական թուականներուն էր, երբ Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսը՝ ՆՍՕՏՏ Երանաշնորհ Հայրապետը հովուապետական այցելութեամբ Միացեալ Նահանգներ ժամանած էր։ Կիլիկեան Արեւլեան Թեմէն պատուիրակութիւն մը պիտի հանդիպէր Վեհին օրհնութիւնները ստանալու։ Անարժանաբար մաս կը կազմէի այդ պատուիրակութեան։ Ուրախ էի։ Քաղցր անակնկալներ կային ինծի սպասող, ո՛չ միայն պատիւը ունեցայ Հայրապետին Ս. Աջը առնելու, այլ նաեւ հանդիպեցայ Սաղիմական նախկին միաբաններէն եւ ուսուցիչներէն Արթուն Հատիտեանին եւ դասընկերներէս՝ Կոմիտաս Արք. Տէր Ստեփանեանին։ Երբ շրջապատեցինք Հայրապետը, խօսակցութեան մէջ՝ ցաւալի միջադէպին ակնարկելով ըսաւ. «Երկու մեծ սխալներ գործուած են, մէկը գործուած չար արարքը, իսկ միւսն ալ հազարաւոր հայորդիներու եկեղեցիներէն դուրս հանուելու չար արարքը»։ Համարձակութիւնը ունեցայ ըսելու. «Վեհափառ Տէր, Քրիստոսի եկեղեցին յարանուանութեան մը, կազմակերպութեան մը, կամ անհատի մը չի՛ պատկանիր։ Հայ եկեղեցին, որ Քրիստոսի եկեղեցւոյ մէկ անբաժանելի մասն է, հայ ընտանիքին համար Աստուծոյ տունն է, ուր Քրիստոս կը սպասէ, որ իրեն երթան բոլորը՝ մեծ ու փոքր»։ Վերադառնանք մեր նիւթին։
Նոր ընտրուած էր Երանաշնորհ Զարեհ Ա. Հայրապետը, 1956ին։ Ամերիկահայութեան խոշոր հատուածը, որ կը շարունակէր պահել իրենց վարչութիւնը, ժողով մը կը գումարէ Նիւ Եորքի Ս. Լուսաւորիչ Մայր եկեղեցւոյ մէջ, 1958 Մայիսին, խօսելու իրենց ունեցած դժուարութեանց մասին, որոնցմէ մէկն էր եւ գուցէ մեծագոյնը՝ հազարաւոր հայ ընտանիքներու զրկումը եկեղեցական խորհուրդներէն, ինչպէս նաեւ ձուլուելու մեծ վտանգը, որ «Դամոկլեան Սուր»ի մը նման կախուած էր ժողովուրդի գլխուն։
Ժողովը միաձայնութեամբ կ՚որոշէ դիմել Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութեան, խնդրել եւ յատուկ կերպով ներկայացնել անել կացութիւնը, որուն մէջ կը տուայտէին մեր ընտանիքները։ Ժողովը նաեւ պիտի ղրկէր պատգամաւորութիւն մը, կազմուած երեք ազգայիններէ, յանձինս Պրն. Ճորճ Մարտիկեանի, Պրն. Սուրէն Սարոյեանի )երկուքն ալ Սան Ֆրանսիսքոյէն( եւ Պրն. Եղիշէ Մելիքեանի )Ֆիլատելֆիայէն(, որպէսզի հանգամանօրէն խորհրդակցին Վեհափառ Հայրապետին հետ եւ պարզեն հարցին լրջութիւնը։ Ութ ամիս ետք միայն, երջանկայիշատակ Հայրապետը կը պատասխանէ խնդրանք-դիմումնագրին՝ «Այո» բառով մը։ Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութիւնը նուիրակ մը կը ղրկէ, յանձին Գերշ. Տ. Խորէն Արք. Բարոյեանի, որպէսզի Միացեալ Նահանգներու եւ Քանատայի մէջ հանդիպումներ ունենայ պաշտօնական մարմիններու հետ եւ ըստ այնմ տեղեկագրէ Անթիլիաս։ Լիազօր նուիրակին կը բացատրուի եղելութիւնը եւ թէ՝ ինչպէս անարգուած են չըսուելիք ածականներով։
Հայրապետական նուիրակին առաջին այցը՝ 1957ի Հոկտեմբեր 17ին էր։ Նուիրակը Ուստըր Թաունի Ս. Ստեփանոս նորակառոյց եկեղեցին կ՚օծէ։ Նոյն տարուան Նոյեմբեր 2ին Ֆիլատելֆիոյ Ս. Գրիգոր Լուսաւորիչ եկեղեցւոյ մէջ կը գումարուի Ազգային Երեսփոխանական Ժողովը, ուր կը կարդացուի երանաշնորհ Զարեհ Ա. Վեհափառին կոնդակը՝ խանդավառութեան մէջ։ Առաջնորդական Տեղապահ կ՚ընտրուի Տ. Հրանդ Եպս. Խաչատուրեանը, որ Ամերիկա կը ժամանէ 7 Յուլիս, 1959ին։ Երեսփոխանական Ժողովը կ՚որոշէ Կիլիկիոյ Ս. Աթոռին աթոռատուրք վճարել 30,000 տոլար, եւ ձեռնարկել մեծ հանգանակութեան մը, որուն արդիւնքը հասած կ՚ըլլայ 500,000ի։
Խորէն Սրբազանը երկրորդ այցելութիւն մը կու տայ 1959ին։ Կը նախագահէ Նիւ Ճըրզիի մէջ գումարուած Երեսփոխանական Ժողովին, ուր կ՚ընտրեն նոր Կեդրոնական Վարչութիւն մը, բաղկացած երեք հոգեւորականներէ եւ վեց աշխարհականներէ։ Այդ օրերուն Ամերիկա ժամանած էին 18 քահանաներ։ Յատուկ յիշատակութեան կ՚արժանանան այն հոգեւորականները, որոնք 1933 թուականէն սկսեալ հաւատարիմ կերպով շարունակած են իրենց հովուական առաքելութիւնը։ 1961ին Հրանդ Սրբազան իր պաշտօնին կը ձեռնարկէ որպէս Առաջնորդ։ Եկեղեցիներ կ՚օծէ, քահանաներ կը ձեռնադրէ, դպրաց դասերը կը կազմակերպէ։ Կիլիկիոյ միաբանութենէն կը հրաւիրէ Տ. Սմբատ Ծ. Վրդ. Լափաճեանը )այժմ հանգստեան կոչուած Արքեպիսկոպոս(, Տ. Եփրեմ Եպս. Թապաքեանը )Արեւմտեան Թեմի նախկին Առաջնորդներէն, հանգստեան կոչուած, Արքեպիսկոպոս(, Սուրէն Ծ. Վրդ. Գաթարոյեանը )որ երկար տարիներ Բերիոյ Թեմի առաջնորդութիւնը վարած է, այժմ Արքեպիսկոպոս, հանգստեան կոչուած( Ոսկան, Վահրամ, Գրիգոր եւ Երուանդ վարդապետները։ Սրբազանը երկու անգամ վերընտրուած է Առաջնորդ։ 1973ին, Ամերիկահայոց Ազգային Երեսփոխանական Ժողովը, Մայիսին, Առաջնորդ կ՚ընտրէ Իրանա-Հնդկաստանի Թեմի Առաջնորդ՝ Գարեգին Արք. Սարգիսեանը, զոր սակայն Խորէն Ա. Կաթողիկոսը չվաւերացուց օրինական նկատումներով։ Այսուհանդերձ, Կաթողիկոսական փոխանորդի հանգամանքով, Գարեգին Սրբազան Ամերիկա ժամանեց Սեպտեմբեր 1973ին եւ ընդունուեցաւ ժողովրդային մեծ խանդավառութեամբ։ 1974ի Ազգային Երեսփոխանական Ժողովը միաձայնութեամբ Առաջնորդ ընտրեց զինք եւ ստացուեցաւ Հայրապետական վաւերացում։ Գարեգին Սրբազանի երեք ու կէս տարիներու առաջնորդական գործունէութեան մէկ երեսն էր Միջ-եկեղեցական գործունէութիւնը, ուր Սրբազանը փայլեցաւ եւ փայլեցուց Հայ Եկեղեցին։ Ան ձեռնադրեց երեք հովիւներ եւ գլխաւորեց Լիբանանի ի նպաստ 1976ի հանգանակութիւնը։ Իր օրով լոյս տեսան բազմաթիւ հատորներ եւ հրատարակութիւններ։ Մայիսին՝ 1977ին, Խորէն Ա. երանաշնորհ հայրապետին փափաքով, Անթիլիասի մէջ կայացաւ Ազգային Պատգամաւորական Ժողով եւ Աթոռակից ընտրուեցաւ Գարեգին Սրբազանը։ Օծումը կատարուեցաւ Մայիս 29ին, ձեռամբ Խորէն Ա.ի եւ մասնակցութեամբ Ս. Էջմիածնի ներկայացուցիչներ՝ Սերովբէ եւ Ներսէս Սրբազաններուն եւ Կիլիկեան Թեմերու Առաջնորդներուն։ Դեկտեմբեր 1977ին, Նիւ Ճըրզիի Սրբոց Վարդանանց եկեղեցւոյ մէջ, Առաջնորդ ընտրուեցաւ Մեսրոպ Եպս. Աշճեանը։ Սրբազանը քահանայ ձեռնադրեց կարգ մը հոգեւորականներ եւ իր օրով պաշտօնի կոչուեցան Խաժակ Ծ. Վարդապետը )այժմ Քանատայի Առաջնորդ(, Անուշաւան Ծ. Վարդապետը )այժմ Եպս. եւ Առաջնորդական փոխանորդ(, Շահէ Ծ. վարդապետը )այժմ Եպս.( եւ Նարեկ վարդապետը )այժմ Եպսիսկոպոս եւ Համաշխարհային Եկեղեցիներու Վարչութեան Կաթողիկոսարանի ներկայացուցիչը(։ Մեսրոպ Սրբազանի օրով, հայերէն եւ անգլերէն լեզուներով կրօնական ու պատմական բազմաթիւ հատորներ լոյս տեսան։ Հրատարակուեցաւ նաեւ Առաջնորդարանի «Աութրի»չ ամսաթերթը։ Մեծ թափ ստացան մշակութային եւ պատմական թուականներու նուիրուած ձեռնարկները, նշուեցան Զարեհ Ա. Կաթողիկոսի վախճանման 25ամեակը, Նուարսակի Դաշնագրի 1500ամեակը, Խրիմեան Հայրիկի վախճանման 80ամեակը, 1985ին աննախընթաց շուքով նշուեցաւ Ցեղասպանութենէն վերապրողներու համազգային հաւաքը՝ աւելի քան 800 վերապրողներու մասնակցութեամբ՝ Ուաշինկթընի մէջ։ Լոյս իջնէ գերեզմանին։
ՔԱԼԻՖՈՐՆԻՈՅ ԱՆԿԱԽ ԹԵՄԸ
Քալիֆորնիոյ նահանգի հայութեան թիւը հետեզհետէ կը մեծնար, դառնալու Սփիւռքի մեծագոյն համայնքը։ 1972ին, Թեմը պաշտօնապէս հաստատուեցաւ եւ առաջին Առաջնորդը ընտրուեցաւ, յանձին Տ. Սմբատ Արք. Լափաճեանի։Որպէս հովիւ, Առաջնորդական փոխանորդ, քարոզիչ եւ ուսուցիչ, Առաջնորդ եւ տեսուչ, ընդհանրապէս Քալիֆորնիոյ եւ մասնաւորաբար Լոս Անճելըսի մէջ, իր ծառայութեան շրջանը կ՚ընդգրկէ 32 տարի։ Իր օրով հաստատուեցաւ Առաջնորդարանը, կազմակերպուեցաւ վարչական դրութիւնը։ Լիբանանի համար կատարուած հանգանակութենէն հաւաքուեցաւ շուրջ կէս միլիոն տոլար։ Հաստատուեցաւ եւ կազմակերպուեցաւ Օրէնճ Քաունթիի համայնքը, որ յետագային պիտի պայծառանար Ս. Քառասնից Մանկանց եկեղեցիով։ Հաստատուեցաւ Կլենտէյլի Ս. Աստուածածին եկեղեցին, ինչպէս նաեւ Անոյշ եւ Վահան Շամլեան վարժարանը։ Հիմը օրհնուեցաւ եւ իննսուն տոկոսով կառուցումը կատարուեցաւ Հոլիվուտի Ս. Կարապետ եկեղեցւոյ։
Տ. Եփրեմ Արք. Թապագեան 1977ին թեմակալ Առաջնորդ ընտրուած է Արեւմտեան Թեմի Ազգային Երեսփոխանական Ժողովին կողմէ, իսկ 1980ին արժանացած է եպիսկոպոսական ձեռնադրութեան։ Անոր պաշտօնավարութեան օրերուն էր որ Լիբանանի ու Պարսկաստանի մէջ ստեղծուած քաղաքական անորոշութեանց հետեւանքով, մեծ թիւով հայեր Լոս Անճելըս կը գաղթեն, ստեղծելով նոր կարիքներ եւ յառաջացնելով նոր կարելիութիւններ՝ կրօնական, կրթական, ազգային եւ այլ մարզերու մէջ։
Առաջնորդին առաջին գործը կ՚ըլլայ Ազգ. Առաջնորդարանը օժտել սեփական շէնքով։ Այս շրջանին նաեւ իրականացան շարք մը ծրագիրներ. այսպէս, կառուցուեցաւ Ֆերահեան վարժարանի նոր համալիրը, իրականացան «Կանթեղ» դասագիրքերը, հրատարակուեցաւ «Հռոմկլայ» տարեգիրքը՝ կրօնական, ազգային եւ բանասիրական բովանդակութեամբ։
Տ. Տաթեւ Արք. Սարգիսեան առաջնորդական պաշտօնին կը կոչուի 1985ին։ Իր պաշտօնավարութեան շրջանին, օծուեցան Օրէնճ Քաունթիի Ս. Քառասնից Մանկանց եւ Կլենտէյլի Ս. Աստուածածին եկեղեցիները, բացումը կը կատարուի Փասատինայի Դաւիթեան վարժարանին եւ Կլենտէյլի Թիւֆէնքեան մանկամսուրին։ Մասնակցած է էքիւմենիք ժողովներու եւ Էջմիածին-Կիլիկիա յարաբերութեանց մասին գումարուած ժողովներու։Տ. Մուշեղ Արք. Մարտիրոսեան. բանիմաց, ժրաջան եւ վարչագէտ Առաջնորդ մըն է Գերշ. Տ. Մուշեղ Արք. Մարտիրոսեան, որ 1995ին կը կոչուի առաջնորդական պաշտօնին։ Եպիսկոպոս կը ձեռնադրուի 1997ին։ Մուշեղ Սրբազանին պաշտօնավարութեան օրով է որ ծրագրուեցաւ ու կառուցուեցաւ սքանչելի Առաջնորդարանը, որ պատիւ կը բերէ Կիլիկեան Թեմին։ Շէնքը իր յարակից սրահներով եւ սենեակներով ու մանաւանդ Տրդատ թագաւորին եւ Աշխէն թագուհիին անունով կոչուած մատուռը, առինքնող իր գեղեցկութեամբ, յաւելեալ փայլք կը բերէ Առաջնորդարանի համալիրին։Մուշեղ Սրբազան վերաշխուժացուցած է Կիրակնօրեայ վարժարանները։ Իր ցուցաբերած հետաքրքրութիւնները՝ մշակութային կազմակերպութեանց համար մղիչ ուժ մը դարձած են վերակազմակերպուելու եւ վերանորոգուելու։ Իր հետաքրքրութեան եւ ուշադրութեան ծիրին մէջ կ՚իյնան Առաջնորդարանի Տիկնանց Միութիւնը, ՀՕՄի Տիկնանցը, Դպրեվանքի Սանուց եւ Նոր Ջուղայի Յանձնախումբերը։ Իր օրերուն էր որ Լոս Անճելըսի սահմաններէն դուրս եկաւ Ազգային Առաջնորդարանը եւ աւելի կազմակերպ վիճակի հասցուց Լաս Վեկասի, Քորոնայի, Լա Քրեսենթայի, ինչպէս նաեւ Քոլորատոյի ծուխերը։ Սրբազանը զօրաւոր կապեր հաստատելու գաղտնիքը ունի հանրածանօթ հայ թէ օտար անձնաւորութեանց հետ։ Պերճախօս է Սրբազանը հարուստ բառապաշարով եւ իմաստալից գաղափարներով կրկնակիօրէն կը պայծառացնէ Հայ Եկեղեցին։ Երբ ան կը խօսի, չես կրնար մտիկ չընել, որ կը նշանակէ թէ արդէն իսկ տիրած է սրտիդ։
----------------------------------------------
Թեմիս 35Ամեակին Տօնակատարութիւնը՝ Դեկտեմբեր 21ինԿիրակի, 21 Դեկտեմբերին, երեկոյեան ժամը 6ին, Կլէնտէյլի Ս. Աստուածածին եկեղեցւոյ մէջ տեղի պիտի ունենայ հանդիսաւոր տօնակատարութիւն՝ նուիրուած Հիւսիսային Ամերիկայի մէջ Մեծի Տանն Կիլիկիոյ կաթողիկոսութեան ծառայական առաքելութեան 50ամեակին, ինչպէս նաեւ մեր թեմի 35ամեակին։ Ձեռնարկը կը վայելէ հովանաւորութիւնն ու ներկայութիւնը առաջնորդ Մուշեղ արք. Մարտիրոսեանին, որ վերադարձած է Լոս Անճելըս, Վատիկան եւ Լիբանան այցելութիւններէն ետք:Հանդիսութիւնը կազմակերպուած է Կրօնական ժողովի ու Ազգային վարչութեան կողմէ։ Խօսք պիտի առնեն Ազգային կեդրոնական վարչութեան անդամ Խաժակ Տիքիճեան եւ իրաւաբան Արման Քէօսեան, նաեւ պիտի իրագործուի գեղարուեստական յայտագիր: Մուտքը ազատ է։
«Քրիստոնէական Դաստիարակութեան Շաբաթ» Կիպրոսի Թեմին Մէջ
ԿԻՊՐՈՍ.- 2008 տարին Արամ Ա. կաթողիկոսի կողմէ Քրիստոնէական դաստիարակութեան տարի հռչակուելուն առիթով, Կիպրոսի հայ թեմը, հովանաւորութեամբ կաթողիկոսական փոխանորդ Վարուժան արք. Հերկելեանի եւ միացեալ գործակցութեամբ կաթողիկոսարանի Քրիստոնէական դաստիարակութեան բաժանմունքին եւ Կիպրոսի Ազգ. իշխանութեան Կրօնական ժողովին, Նոյեմբերի վերջընթեր շաբաթը՝ 19-23 Նոյեմբեր, Քրիստոնէական դաստիարակութեան նուիրուած ձեռնարկներ տեղի ունեցան Կիպրոսի մէջ:
Քրիստոնէական դաստիարակութեան բաժանմունքի վարիչ Թորգոմ աբղ. Տօնոյեան դասախօսութիւններով հանդէս եկաւ Կիպրոսի երեք քաղաքներուն մէջ՝ Նիկոսիա, Լառնագա եւ Լիմասոլ, նիւթ ունենալով «Քրիստոնէական դաստիարակութեան տարին առիթ՝ մտերմանալու Աստուածաշունչին հետ»։ Այս շրջագիծէն ներս, հայր սուրբը նաեւ հանդիպում-զրոյց ունեցաւ երիտասարդներուն հետ, նիւթ ունենալով «Աստուածաշունչը, Հայ եկեղեցին եւ բարոյագիտական հարցեր»: Ան այցելեց «Նարեկ» վարժարան եւ մանուկներուն ու պատանիներուն խօսեցաւ անոնց քրիստոնէական կազմաւորման մասին։
«Քրիստոնէական դաստիարակութեան շաբաթ»ը իր աւարտին հասաւ կիրակնօրեայ ուխտի պատարագով, որ կը զուգադիպէր Աստուածամօր տաճար ընծայման տօնին։
Wednesday, December 17, 2008
Քրիստոնէական դաստիարակութեան բաժանմունքի վարիչ Թորգոմ աբղ. Տօնոյեան դասախօսութիւններով հանդէս եկաւ Կիպրոսի երեք քաղաքներուն մէջ՝ Նիկոսիա, Լառնագա եւ Լիմասոլ, նիւթ ունենալով «Քրիստոնէական դաստիարակութեան տարին առիթ՝ մտերմանալու Աստուածաշունչին հետ»։ Այս շրջագիծէն ներս, հայր սուրբը նաեւ հանդիպում-զրոյց ունեցաւ երիտասարդներուն հետ, նիւթ ունենալով «Աստուածաշունչը, Հայ եկեղեցին եւ բարոյագիտական հարցեր»: Ան այցելեց «Նարեկ» վարժարան եւ մանուկներուն ու պատանիներուն խօսեցաւ անոնց քրիստոնէական կազմաւորման մասին։
«Քրիստոնէական դաստիարակութեան շաբաթ»ը իր աւարտին հասաւ կիրակնօրեայ ուխտի պատարագով, որ կը զուգադիպէր Աստուածամօր տաճար ընծայման տօնին։
Wednesday, December 17, 2008
«Բարի Գործերու Ծառայութեան» Մրցանակներ Կը Յանձնուին Հայ Աշակերտներու
Դեկտեմբեր 8ի երկոյեան, թեմակալ առաջնորդ Յովնան արք. Տէրտէրեանի նախագահութեամբ, առաջնորդարանին մէջ տեղի ունեցաւ երիտասարդներու արձանագրած իրագործումներուն նուիրուած երեկոյ մը, որուն հիւրընկալն էր Հայ արհեստավարժներու միութիւնը: «Բարի գործերու ծառայութեան» մրցանակ տրուեցաւ արժանաւոր 6 ուսանողներու՝ Ռոզի Ճանէզեան («Ֆերահեան»), Նաթալի Մաճառեան («Յովսէփեան»), Նաթալի Փոստալճեան (Կրէնատա Հիլզի «Չարթըր»), Թանիա Մուխթարեան (ՀԲԸՄի Փասատինայի երկրորդականէն), Սէրլի Փոլատօղլու եւ Անի Շիրվանեան («Մանուկեան-Տէմիրճեան»):
Սիլվա Նաթալի Մանուկեան հակիրճ պատմականը ըրաւ Հայ արհեստավարժներու միութեան եւ ներկայացուց անոր առաքելութիւնը՝ քաջալերել յառաջադէմ ուսանողներուն, որպէսզի իրենց նախընտրած ասպարէզին մէջ մասնագիտանան:Մրցանակները բաժնուեցան ձեռամբ առաջնորդին, որ անոնցմէ իւրաքանչիւրին յանձնեց մետալ մը, վկայագիր մը, Ս. գիրք մը եւ փայտեայ հայկական խաչ մը:
Wednesday, December 17, 2008
Սիլվա Նաթալի Մանուկեան հակիրճ պատմականը ըրաւ Հայ արհեստավարժներու միութեան եւ ներկայացուց անոր առաքելութիւնը՝ քաջալերել յառաջադէմ ուսանողներուն, որպէսզի իրենց նախընտրած ասպարէզին մէջ մասնագիտանան:Մրցանակները բաժնուեցան ձեռամբ առաջնորդին, որ անոնցմէ իւրաքանչիւրին յանձնեց մետալ մը, վկայագիր մը, Ս. գիրք մը եւ փայտեայ հայկական խաչ մը:
Wednesday, December 17, 2008
Գոհաբանութեան Օրը Լոս Անճելըսի Հայ Քոյրերու Վարժարանի Մէջ
Ինչպէս այլուր Հայ քոյրերու վարժարանի ընտանիքը եւս Գոհաբանութեան օրուան առիթով կազմակերպեց միջոցառումներ: Նոյեմբեր ամսուան աշակերտական պատարագը նուիրուած էր այդ տօնին՝ Աստուծոյ փառք տալու եւ դարձեալ անդրադառնալու բոլոր այն բարիքներուն, զորս կը վայելենք մեր կեանքին մէջ: Պատարագին կը ծառայէին վեցերորդ դասարանէն Նարեկ Պուլտուքեան եւ Խաչիկ Բաբիսեան, իսկ Ալեք Քիլիսեան եւ Դալար Լեւոնեան օրուան յատուկ աղօթքներ կարդացին, ապա աշակերտները հաղորդուեցան՝ Անտոն վրդ. Սարոյեանի օրուան իմաստը մարմնաւորող քարոզէն ետք։
26 Նոյեմբերի առաւօտեան աղօթքի ժամուն սրահը զարդարուած էր: Իւրաքանչիւր դասարանէ ներկայացուցիչ մը կարդաց գոհունակութեան աղօթք մը եւ խնդրանք մը ներկայացուց առ Աստուած։ Գոհաբանութեան օրուան իմաստը եւ պատմականը ներկայացուցին առաջին դասարանի փոքրիկներ:
Նոյն օրը, Ծնողաօժանդակ մարմինի անդամները դպրոցի խոհանոցը պատրաստուած համեղ հնդկահաւերով հիւրասիրեցին աշակերտները, ապա տեղի ունեցաւ տնօրէնութեան, ուսուցչական կազմին ու պաշտօնէութեան Գոհաբանութեան տարեկան ճաշը, որուն ընթացքին իւրաքանչիւրը փոխանցեց իր մաղթանքն ու գոհունակութիւնը։
27 Նոյեմբերին, վարժարանէս աշակերտական խումբ մը, ընկերակցութեամբ Միջնակարգի հայերէնի ուսուցչուհի Լինտա Գանտիլեանի, վարժարանս ներկայացուց «Հայաստան» Համահայկական հիմնադրամի կազմակերպած թելեթոնին 4000 տոլարի նուիրատուութեամբ։
Վարժարանիս մեծ ընտանիքի Գոհաբանութեան օրուան ճաշը աւելի կանուխ տեղի ունեցաւ՝ Շաբաթ, Նոյեմբեր 22ին, վարժարանիս գեղեցկօրէն զարդարուած «Դանիէլեան» սրահին մէջ: Ճաշկերոյթին ներկայ էր շրջանս հիւրաբար գտնուող Անարատ յղութեան միաբանութեան մեծաւորուհի մայր Եւթոքսիա Քէշիշեան, որ կատարեց Գոհաբանութեան աղօթքը: Յիշենք, որ մայր Եւթոքսիա նախապէս վարժարանիս տնօրէնուհին էր։
Բացման խօսքով հանդէս եկաւ Ծնողաօժանդակ մարմինի անդամներէն Տիգուկ Պաստէքեան, որ բացատրեց, թէ օրուան հանդիսութիւնը հանգանակային նպատակ ունի եւ հասոյթը պիտի օգտագործուի վարժարանի ճաշարանի բարեզարդման համար: Տեղի ունեցաւ նաեւ աշակերտական հագուստներու ցուցադրութիւն, որուն համար հագուստներ տրամադրած էր «Փամփքին փէ»չ վաճառատունը:
Ճաշին ընթացքին ելոյթ ունեցան վարժարանիս պարախումբի աղջիկները, որոնք, պարուսոյց Քաթրին Հայրապետեանի ցուցմունքներով, նազանքով կը պարէին հայկական պարեր:
Շնորհակալութիւն ձեռնարկին մասնակցած բոլոր աշակերտներուն, ծնողներուն եւ մանաւանդ Ծնողաօժանդակ մարմինի վարչութեան եւ անոնց շուրջը բոլորուած կամաւորներուն, որոնք իրենց կարելին չխնայեցին ճաշկերոյթը յաջողութեամբ պսակելու համար, քաջ գիտնալով, որ հայ վարժարանի հիմնադրութեան չափ կարեւոր է նաեւ վարժարանը կանգուն պահելը՝ այլազան միջոցներով ապահովելու նիւթական անոր ատաղձը։
ԼԻՆՏԱ ԳԱՆՏԻԼԵԱՆ
Wednesday, December 17, 2008
26 Նոյեմբերի առաւօտեան աղօթքի ժամուն սրահը զարդարուած էր: Իւրաքանչիւր դասարանէ ներկայացուցիչ մը կարդաց գոհունակութեան աղօթք մը եւ խնդրանք մը ներկայացուց առ Աստուած։ Գոհաբանութեան օրուան իմաստը եւ պատմականը ներկայացուցին առաջին դասարանի փոքրիկներ:
Նոյն օրը, Ծնողաօժանդակ մարմինի անդամները դպրոցի խոհանոցը պատրաստուած համեղ հնդկահաւերով հիւրասիրեցին աշակերտները, ապա տեղի ունեցաւ տնօրէնութեան, ուսուցչական կազմին ու պաշտօնէութեան Գոհաբանութեան տարեկան ճաշը, որուն ընթացքին իւրաքանչիւրը փոխանցեց իր մաղթանքն ու գոհունակութիւնը։
27 Նոյեմբերին, վարժարանէս աշակերտական խումբ մը, ընկերակցութեամբ Միջնակարգի հայերէնի ուսուցչուհի Լինտա Գանտիլեանի, վարժարանս ներկայացուց «Հայաստան» Համահայկական հիմնադրամի կազմակերպած թելեթոնին 4000 տոլարի նուիրատուութեամբ։
Վարժարանիս մեծ ընտանիքի Գոհաբանութեան օրուան ճաշը աւելի կանուխ տեղի ունեցաւ՝ Շաբաթ, Նոյեմբեր 22ին, վարժարանիս գեղեցկօրէն զարդարուած «Դանիէլեան» սրահին մէջ: Ճաշկերոյթին ներկայ էր շրջանս հիւրաբար գտնուող Անարատ յղութեան միաբանութեան մեծաւորուհի մայր Եւթոքսիա Քէշիշեան, որ կատարեց Գոհաբանութեան աղօթքը: Յիշենք, որ մայր Եւթոքսիա նախապէս վարժարանիս տնօրէնուհին էր։
Բացման խօսքով հանդէս եկաւ Ծնողաօժանդակ մարմինի անդամներէն Տիգուկ Պաստէքեան, որ բացատրեց, թէ օրուան հանդիսութիւնը հանգանակային նպատակ ունի եւ հասոյթը պիտի օգտագործուի վարժարանի ճաշարանի բարեզարդման համար: Տեղի ունեցաւ նաեւ աշակերտական հագուստներու ցուցադրութիւն, որուն համար հագուստներ տրամադրած էր «Փամփքին փէ»չ վաճառատունը:
Ճաշին ընթացքին ելոյթ ունեցան վարժարանիս պարախումբի աղջիկները, որոնք, պարուսոյց Քաթրին Հայրապետեանի ցուցմունքներով, նազանքով կը պարէին հայկական պարեր:
Շնորհակալութիւն ձեռնարկին մասնակցած բոլոր աշակերտներուն, ծնողներուն եւ մանաւանդ Ծնողաօժանդակ մարմինի վարչութեան եւ անոնց շուրջը բոլորուած կամաւորներուն, որոնք իրենց կարելին չխնայեցին ճաշկերոյթը յաջողութեամբ պսակելու համար, քաջ գիտնալով, որ հայ վարժարանի հիմնադրութեան չափ կարեւոր է նաեւ վարժարանը կանգուն պահելը՝ այլազան միջոցներով ապահովելու նիւթական անոր ատաղձը։
ԼԻՆՏԱ ԳԱՆՏԻԼԵԱՆ
Wednesday, December 17, 2008
четвъртък, 18 декември 2008 г.
Օսման Քյոքերը Գուգարաց թեմում
Դեկտեմբերի 13-ին Գուգարաց թեմի առաջնորդ գերաշնորհ Տեր Սեպուհ եպիսկոպոս Չուլջյանի հրավերով Վանաձորի Շառլ Ազնավուրի անվան մշակույթի պալատում տեղի ունեցավ պոլսահայ «Սայաթ-Նովա» երգչախմբի, «Քարդեշ Թուրքուլեր» համույթի և ՊԿՍԹ պարախմբի համատեղ համերգը: Համերգը կազմակերպվել էր Հայաստան-Թուքիա «Երաժշտական կամուրջ» նախագծի շրջանակներում և վերնագրված էր «Դռները բացե՛ք գարուն է գալիս»: Միջոցառմանը հյուրերին ողջունեց Սրբազան Հայրը և նշեց, որ այս համերգը տեղի չէր ունենա, եթե չլիներ Հրանտ Դինքը, ում երազանքն է եղել Հայաստանում նման միջոցառում կազմակերպելը: Սրբազան Հոր ելույթից հետո ներկաները մեկ րոպե լռությամբ հարգեցին Հրանտ Դինքի հիշատակը:
Համերգին հնչեցին հայկական, թուրքական, քրդական, ասորական, վրացական ժողովրդական երգեր:
Դեկտեմբերի 14-ին կրկին Գուգարաց թեմի առաջնորդի հրավերով Վանաձորում էր թուրք պատմաբան Օսման Քյոքերը: Վանաձորի առաջնորդանիստ Սուրբ Գրիգոր Նարեկացի եկեղեցու դահլիճում տեղի ունեցավ պարոն Քյոքերի և Վանաձորի մտավորականների հանդիպումը, որի ժամանակ ողջույնի խոսքով ելույթ ունեցավ Սրբազան Հայրը: Հանդիպմանը ներկա էին քաղաքային իշխանության ներկայացուցիչներ, դասախոսներ, ուսուցիչներ:
Թուրք պատմաբանն ամենայն մանրամասնությամբ ներկայացրեց իր «Հայերը Թուրքիայում 100 տարի առաջ» գիրքը: Այս գիրքը լույս է տեսել 2005թ. Թուրքիայում և պարունակում է բացիկներ Օրլանդո Կալումենոյի հավաքածուից: Գրքի մեջ հավաքված են հարյուր տարվա պատմություն ունեցող օսմանյան ժամանակաշրջանի բացիկներ, որոնք արտացոլում են հայկական համայնքի խաղաղ, և շատ դեպքերում բարգավաճ կյանքը Օսմանյան կայսրության ժամանակաշրջանում:
Լրագրողի պատմելու ընթացքում մեծ էկրանի վրա ցուցադրվեցին գրքում զետեղված 700 բացիկներից: Այս բացիկների միջոցով ներկայացվում են Օսմանյան Թուրքիայի տարածքում գտնվող հայկական մարզերն ու քաղաքները` համապատասխան բնակչության թվերով, դպրոցներով, եկեղեցիներ-վանքերով, կրթամշակութային կենտրոններով և արհեստագործական ու արդյունաբերական հիմնարկներով:
«Թուրքիայում միայն թուրք ազգի պատմությունն է ուսուցանվում: Երկրում բնակվող այլ ազգերը դիտվել են որպես մեծ ու փոքր խնդիրների աղբյուր: Իմ նպատակն է այսօրվա թուրք երիտասարդին ծանոթացնել հատկապես հայ ազգի անցյալի հետ, որն իր ստեղծագործ ու խաղաղասեր էությամբ միայն նպաստել է Օսմանյան Թուրքիայի զարգացմանը»,-ասաց Օսման Քյոքերը և խոստովանեց, որ այստեղ գալով` մի տեսակ անհանգստություն է ունեցել, որովհետև առաջին անգամ պիտի հանդես գար մի լսարանի առջև, որտեղ բոլոր ունկնդիրները հայեր են:
Թուրքիայում նա 7 անգամ կազմակերպել է բացիկների ցուցահանդես, որը վերնագրել է «Սիրելի եղբայրս», և ունեցել է 20 ասուլիս: Պարոն Քյոքերը նշեց, որ մտադիր է լույս ընծայել երկրորդ գիրքը, որի մեջ կզետեղվեն մոտ 1000 նոր բացիկներ:
Հանդիպման ավարտին եղավ հարց և պատասխան, ապա Սրբազան Հայրը բոլորի անունից շնորհակալություն հայտնեց պարոն Քյոքերին և ասաց. «Վանաձորցիների համար այս հանդիպումը բացառիկ մի առիթ է թուրք մտավորականից լսել հայերիս պատմական անցյալի մասին և հասկանալ կորստի չափն ու նորովի գնահատելու այսօրվա ձեռքբերումները: Մեր պատմաբանների համար չհետազոտված աղբյուր է այս տարբերակով անցյալի գնահատումը: Ուստի, հատկապես պատմության դասախոսների համար, խիստ անհրաժեշտ գիտելիքներ էր պարունակում սույն դասախոսությունը, այն ավելի առարկայական պատկերացում է տալիս հայության անսահման կորուստների մասին»:
Դիվան Գուգարաց թեմի
Համերգին հնչեցին հայկական, թուրքական, քրդական, ասորական, վրացական ժողովրդական երգեր:
Դեկտեմբերի 14-ին կրկին Գուգարաց թեմի առաջնորդի հրավերով Վանաձորում էր թուրք պատմաբան Օսման Քյոքերը: Վանաձորի առաջնորդանիստ Սուրբ Գրիգոր Նարեկացի եկեղեցու դահլիճում տեղի ունեցավ պարոն Քյոքերի և Վանաձորի մտավորականների հանդիպումը, որի ժամանակ ողջույնի խոսքով ելույթ ունեցավ Սրբազան Հայրը: Հանդիպմանը ներկա էին քաղաքային իշխանության ներկայացուցիչներ, դասախոսներ, ուսուցիչներ:
Թուրք պատմաբանն ամենայն մանրամասնությամբ ներկայացրեց իր «Հայերը Թուրքիայում 100 տարի առաջ» գիրքը: Այս գիրքը լույս է տեսել 2005թ. Թուրքիայում և պարունակում է բացիկներ Օրլանդո Կալումենոյի հավաքածուից: Գրքի մեջ հավաքված են հարյուր տարվա պատմություն ունեցող օսմանյան ժամանակաշրջանի բացիկներ, որոնք արտացոլում են հայկական համայնքի խաղաղ, և շատ դեպքերում բարգավաճ կյանքը Օսմանյան կայսրության ժամանակաշրջանում:
Լրագրողի պատմելու ընթացքում մեծ էկրանի վրա ցուցադրվեցին գրքում զետեղված 700 բացիկներից: Այս բացիկների միջոցով ներկայացվում են Օսմանյան Թուրքիայի տարածքում գտնվող հայկական մարզերն ու քաղաքները` համապատասխան բնակչության թվերով, դպրոցներով, եկեղեցիներ-վանքերով, կրթամշակութային կենտրոններով և արհեստագործական ու արդյունաբերական հիմնարկներով:
«Թուրքիայում միայն թուրք ազգի պատմությունն է ուսուցանվում: Երկրում բնակվող այլ ազգերը դիտվել են որպես մեծ ու փոքր խնդիրների աղբյուր: Իմ նպատակն է այսօրվա թուրք երիտասարդին ծանոթացնել հատկապես հայ ազգի անցյալի հետ, որն իր ստեղծագործ ու խաղաղասեր էությամբ միայն նպաստել է Օսմանյան Թուրքիայի զարգացմանը»,-ասաց Օսման Քյոքերը և խոստովանեց, որ այստեղ գալով` մի տեսակ անհանգստություն է ունեցել, որովհետև առաջին անգամ պիտի հանդես գար մի լսարանի առջև, որտեղ բոլոր ունկնդիրները հայեր են:
Թուրքիայում նա 7 անգամ կազմակերպել է բացիկների ցուցահանդես, որը վերնագրել է «Սիրելի եղբայրս», և ունեցել է 20 ասուլիս: Պարոն Քյոքերը նշեց, որ մտադիր է լույս ընծայել երկրորդ գիրքը, որի մեջ կզետեղվեն մոտ 1000 նոր բացիկներ:
Հանդիպման ավարտին եղավ հարց և պատասխան, ապա Սրբազան Հայրը բոլորի անունից շնորհակալություն հայտնեց պարոն Քյոքերին և ասաց. «Վանաձորցիների համար այս հանդիպումը բացառիկ մի առիթ է թուրք մտավորականից լսել հայերիս պատմական անցյալի մասին և հասկանալ կորստի չափն ու նորովի գնահատելու այսօրվա ձեռքբերումները: Մեր պատմաբանների համար չհետազոտված աղբյուր է այս տարբերակով անցյալի գնահատումը: Ուստի, հատկապես պատմության դասախոսների համար, խիստ անհրաժեշտ գիտելիքներ էր պարունակում սույն դասախոսությունը, այն ավելի առարկայական պատկերացում է տալիս հայության անսահման կորուստների մասին»:
Դիվան Գուգարաց թեմի
Սուրբ կույսերի՝ Ինդոսի, Դոմնայի, ինչպես նաև Գղերիկոս քահանայի և Նիկոմիդացիների եկեղեցում այրված երեսուն հազար նահատակների հիշատակության օր
Սուրբ Ինդոսը և Դոմնան
Ս. Ինդոսը ներքինի էր Դիոկղետիանոս կայսեր արքունիքում Նիկոմիդիա քաղաքում, իսկ Ս. Դոմնան՝ պալատական կուռքերի քրմուհին, որ ենթարկվում էր Ինդոսին: Նրանք երկուսն էլ, ծանոթանալով Աստվածաշունչ մատյանին, դարձի են գալիս և քրիստոնյա դառնում, որի պատճառով բանտ են նետվում: Երկար տանջվելուց հետո 303թ. նահատակության պսակն են ընդունում:
Հայ եկեղեցին ս. կույսերի՝ Ինդոսի, Դոմնայի, Գղերիկոս քահանայի և երեք բյուր նահատակների, որոնք այրվեցին նիկոմիդացիների եկեղեցում, հիշատակը տոնում է Հիսնակաց պահքի Դ կիրակիին հաջորդող հինգշաբթի օրը:
Սուրբ Գղերիկոս քահանան և երեսուն հազար նահատակները
Դիոկղետիանոս կայսեր հալածանքների ժամանակ, Քրիստոսի Ծննդյան տոնին, սովորականի նման Նիկոմիդիայի քրիստոնյաները հավաքվում են եկեղեցու մեջ՝ աղոթք անելու համար: Կայսրը մի կուռք է կանգնեցնում տաճարում՝ հրամայելով, որ բոլորը երկրպագեն դրան: Գղերիկոս քահանան մերժում է կատարել կայսեր հրամանը, որի համար չարչարանքների է ենթարկվում և նահատակվում: Կայսրը բարկանում է և այրել տալիս ամբողջ եկեղեցին: Արարողությանը ներկա ողջ ժողովուրդը՝ երեք բյուր, այսինքն՝ երեսուն հազար հոգի այսպիսով նահատակվում են 303թ.:
Հայ եկեղեցին ս. կույսերի՝ Ինդոսի, Դոմնայի, Գղերիկոս քահանայի և երեք բյուր նահատակների, որոնք այրվեցին նիկոմիդացիների եկեղեցում, հիշատակը տոնում է Հիսնակաց պահքի Դ կիրակիին հաջորդող հինգշաբթի օրը:
Ս. Ինդոսը ներքինի էր Դիոկղետիանոս կայսեր արքունիքում Նիկոմիդիա քաղաքում, իսկ Ս. Դոմնան՝ պալատական կուռքերի քրմուհին, որ ենթարկվում էր Ինդոսին: Նրանք երկուսն էլ, ծանոթանալով Աստվածաշունչ մատյանին, դարձի են գալիս և քրիստոնյա դառնում, որի պատճառով բանտ են նետվում: Երկար տանջվելուց հետո 303թ. նահատակության պսակն են ընդունում:
Հայ եկեղեցին ս. կույսերի՝ Ինդոսի, Դոմնայի, Գղերիկոս քահանայի և երեք բյուր նահատակների, որոնք այրվեցին նիկոմիդացիների եկեղեցում, հիշատակը տոնում է Հիսնակաց պահքի Դ կիրակիին հաջորդող հինգշաբթի օրը:
Սուրբ Գղերիկոս քահանան և երեսուն հազար նահատակները
Դիոկղետիանոս կայսեր հալածանքների ժամանակ, Քրիստոսի Ծննդյան տոնին, սովորականի նման Նիկոմիդիայի քրիստոնյաները հավաքվում են եկեղեցու մեջ՝ աղոթք անելու համար: Կայսրը մի կուռք է կանգնեցնում տաճարում՝ հրամայելով, որ բոլորը երկրպագեն դրան: Գղերիկոս քահանան մերժում է կատարել կայսեր հրամանը, որի համար չարչարանքների է ենթարկվում և նահատակվում: Կայսրը բարկանում է և այրել տալիս ամբողջ եկեղեցին: Արարողությանը ներկա ողջ ժողովուրդը՝ երեք բյուր, այսինքն՝ երեսուն հազար հոգի այսպիսով նահատակվում են 303թ.:
Հայ եկեղեցին ս. կույսերի՝ Ինդոսի, Դոմնայի, Գղերիկոս քահանայի և երեք բյուր նահատակների, որոնք այրվեցին նիկոմիդացիների եկեղեցում, հիշատակը տոնում է Հիսնակաց պահքի Դ կիրակիին հաջորդող հինգշաբթի օրը:
ՀԱՅ ԱՒԵՏԱՐԱՆԱԿԱՆ ՀԱՄԱՅՆՔ Հիւսիսային Ամերիկայի Հայ Աւետարանական Միութեան Գործունէութիւնը
Հիւսիսային Ամերիկայի Հայ Աւետարանական Միութիւնը իբրեւ գործունէութեան տարածք ունի Արեւելեան, Արեւմտեան Ամերիկաները եւ Գանատան: Միութեան հովիւն է (գործադիր տնօրէն) վերապատուելի Յովսէփ Մաթոսեան, իսկ կեդրոնատեղին կը գտնուի Կլէնտէյլի մէջ (616 N. Glendale Ave., Glendale, CA 91206): Հոն կը գործեն նաեւ Քէմփ Արեւի ու Երիտասարդականի գրասենեակները:
Վեր. Մաթոսեանի հետ հանդիպում ունեցանք եւ մանրամասն տեղեկութիւններ ստացանք միութեան գործունէութեան, Ամերիկայի Հայ Աւետարանչական Ընկերակցութեան եւ Հայ Աւետարանական Համաշխարհային Խորհուրդին ու անոնց պատասխանատուներուն մասին: Կը ներկայացնենք մեր տեսակցութենէն բխած հիմնական հարցերը:
Կապ հաստատեցինք նաեւ Ամերիկայի Հայ Աւետարանական Միութեան հովանիին ներքեւ գործող «Շարլոթ եւ Էլիզ Մերտինեան» վարժարանի տնօրէն Յովսէփ Ինճէճիկեանի հետ, որմէ տեղեկութիւններ ստացանք դպրոցին մասին:
Շահեկան զուգադիպութեամբ մը, մեր յօդուածի պատրաստութեան ընթացքին բարեբախտութիւնը ունեցանք հանդիպելու Հայ Աւետ. Եկեղեցիներու Համաշխարհային Խորհուրդի նորընտիր նախագահ եւ Սուրիոյ Հայ Աւետարանական գաղութի համայնքապետ՝ վեր. Յարութիւն Սելիմեանին հետ, ընկերակցութեամբ Հիւս. Ամերիկայի Հայ Աւետ. Եկեղեցիներու Միութեան գանձապահ Զաւէն Խանճեանին, որ ընդհանրապէս այս աշխատանքին համակարգման մէջ իր ներդումը ունեցաւ: Կը ներկայացնենք նաեւ վեր. Յարութիւն Սելիմեանին հետ մեր հարցազրոյցը:
Յիշենք, թէ Հայ Աւետարանական համայնքի զաւակ Զաւէն Խանճեան երկար տարիներու վաստակ ունի համայնքէն ներս, յատկապէս նպաստելով »Մերտինեան« վարժարանի հիմնադրութեան, երկար տարիներ ծառայելով հոգաբարձական կազմին մէջ, իսկ այժմ վարելով միութեան գանձապահի պաշտօնը: Խանճեան գործօն դերակատարութիւն ունեցած է նաեւ Հայաստան Հիմնադրամի աշխատանքներուն մէջ եւ հեղինակն է «Այս տունը քուկդ է, թէ իմս» հատորին:
Անհրաժեշտ է յիշել նաեւ անունները համայնքի ակներեւ եւ հանրածանօթ աստուածաբան, պատմագէտ, բանասէր, հեղինակ հովիւներ՝ վեր. Վահան Թութիկեանի (Տիթրոյթ) եւ վեր Պարգեւ Տարագճեանի (Լոս Անճելըս): Մեծ եղած է անոնց նպաստը Հայ Աւետարանական համայնքի գործունէութեան զարգացման մէջ:
ՀՈԳԵՒՈՐ ՀՈՎԻՒ ՎԵՐ. ՅՈՎՍԷՓ ՄԱԹՈՍԵԱՆ
Ծնած է Լիբանան, յաճախած է Աստուածաբանական ճեմարանը, ապա 1960ին եկած է Միացեալ Նահանգներ, ուսումը շարունակելու եւ արժանացած Պսակաւոր Արուեստից տիտղոսին՝ աստուածաբանութեան եւ հոգեբանութեան մէջ, ու Մագիստրոսի տիտղոսին՝ աստուածաբանութեան մէջ:
1966ին ձեռնադրուած է հոգեւոր ծառայութեան եւ 1967ին սկսած է ծառայել ԱՄՆի մէջ: 15 տարի եղած է հովիւ Փասատինայի Հայ Եղբայրութեան Ատուածաշունչի եկեղեցիին, որմէ ետք 10 տարի ծառայած է իբրեւ երէց հովիւ՝ Էմմանուէլ Հայ ժողովական եկեղեցիին: 2004ին ընտրուած է Հիւսիսային Ամերիկայի Հայ Աւետարանական միութեան հովիւ եւ Յունիս 2008ին, Համաժողովի ընթացքին վերընտրուած է չորս տարուան համար:«Սահակ-Մեսրոպ» հայ քրիստոնէական վարժարանի հիմնադիր հոգաբարձական կազմի անդամ եղած է: Ծառայած է նաեւ իբրեւ հոգաբարձական կազմի ատենապետ եւ այժմ «Սահակ-Մեսրոպ» քրիստոնէական վարժարանի ընկերակցութեան նախագահն է:
Մաս կը կազմէ Հայ Աւետ. Եկեղեցիներու Համաշխարհային Խորհուրդին եւ անդամ է Հայաստան Հիմնադրամի Արեւտմեան Ամերիկայի վարչութեան:Ամուսնացած է եւ ունի չորս մանչ զաւակ:
ՀԻՒՍԻՍԱՅԻՆ ԱՄԵՐԻԿԱՅԻ ՀԱՅ ԱՒԵՏ. ՄԻՈՒԹԵԱՆ ԱՄՓՈՓ ՊԱՏՄԱԿԱՆԸ
Միացեալ Նահանգներու Մեսեչուսէց նահանգի Ուստըր քաղաքին մէջ 1881ին սկսած է կազմաւորումը Հայ Աւետարանական Եկեղեցիներուն: Օսմանեան Կայսրութեան մէջ հայերուն դէմ գործադրուած թրքական ցեղասպանական արարքները պատճառ դարձան, որ հայերը արտագաղթեն ու հաստատուին աշխարհի զանազան երկիրներուն մէջ, որոնց շարքին էր Միացեալ Նահանգները: Տարիներու ընթացքին գաղթականներու թիւը աւելցաւ ու Հայ Աւետարանական եկեղեցիներ գոյացան Միացեալ Նահանգներու եւ Գանատայի զանազան շրջաններուն մէջ: 1901ին ԱՄՆի Արեւելեան նահանգներու եկեղեցիները կազմակեպուեցան իբրեւ միութիւն, իսկ 1960ին՝ անոր միացաւ Գանատայի Թորոնթօ եւ Մոնթրէալ քաղաքներու Հայ Աւետ. Միութիւնը: Հետագային այս երկուքին միացումով յառաջացաւ Արեւելեան նահանգներու եւ Գանատայի Հայ Աւետ. Միութիւնը: Այս ժամանակաշրջանին Քալիֆորնիոյ մէջ եւս գոյացած էին Հայ Աւետարանական եկեղեցիներ, որոնք 1908ին կազմեցին Քալիֆորնիոյ Հայ Աւետ. Միութիւնը: Երկարատեւ բանակցութիւններէ ետք 1971ին, Արեւելեան նահանգներու եւ Քալիֆորնիոյ միութիւնները միաձուլուեցան եւ կազմեցին Հիւսիսային Ամերիկայի Հայ Աւետ. Միոււթիւնը՝ որով կը ճանչցուի ան մինչեւ այսօր:
ՀԻՒՍԻՍԱՅԻՆ ԱՄՆ-Ի ՀԱՅ ԱՒԵՏ. ՄԻՈՒԹԵԱՆ ԿԱՌՈՅՑԸ
Հիւսիսային Ամերիկայի Հայ Աւետ. միութեան մաս կը կազմեն 37 գործող եկեղեեցիներ, Միացեալ Նահանգներու եւ Գանատայի մէջ: Միութեան կապուած եկեղեցի մը կայ նաեւ Պրազիլի մէջ, իսկ Գանատայի եկեղեցիներուն թիւը 4 է: Այս եկեղեցիներուն կապուած հաւատացեալներուն թիւը շուրջ 10 հազար է: Հովիւներուն թիւը՝ մօտաւորապէս 50:
Հիւսիսային Ամերիկայի Հայ Աւետ. Միութեան հովանիին տակ կը գործեն նաեւ «Շարլոթ եւ Էլիզ Մերտինեան» Հայ Աւետ. վարժարանը Կլէնտէյլի Ընկերային ծառայութեան գրասենեակը, Քէմփ Արեւը, Քէմփ Արեւելքը, Աւետարանական երիտասարդաց ընկերակցութիւնը՝ իր Արեւմտեան եւ Արեւելեան շրջաններով:Ընկերային ծառայութեան գրասենեակը, որ հաստատուած է Կլէնտէյլի Քոլորատօ պողոտային վրայ, պետական յատկացումներու շնորհիւ օգտակար կը դառնայ հայ ժողովուրդին:
Արեւմտեան Ամերիկայի ճամբարը՝ Քէմփ Արեւ, Ֆրէյժըր զբօսայգիին մէջ, քառասուն արտավայր տարածութեամբ, գնուեցաւ 15 տարի առաջ: Քէմփ Արեւը բանակավայր է, ուր կը յաճախեն նախակրթարանի, միջնակարգի, երկրորդականի եւ քոլէճի քանի մը հարիւր հայ ուսանողներ, ամառ թէ ձմեռ, հոն հետեւելու համար կրօնական եւ ազգային դաստիարակութեան: Քալիֆորնիոյ զանազան շրջաններէն պատանիներ եւ պարմանուհիներ կու գան եւ Աստուծոյ խօսքը կը լսեն: Անոնք կը ստանան քրիստոնէական դաստիարակութիւն, պաշտամունք կը կատարեն, հայոց լեզուի, մշակոյթի դասընթացքներու կը հետեւին՝ դասախօսներու միջոցով եւ կը թրծուին հայկական ոգիով ու Աստուծոյ խօսքի ուսուցումով: Կան նաեւ արուեստի դասընթացքներ: Այս ճամբարը յաճախող իւրաքանչիւր խումբ երեք շաբաթ կը մնայ հոն: Շատ օգտաշատ աշխատանք մըն է: Տարուան մնացեալ ամիսներուն ճամբարը վարձու կը տրուի: Քէմփ Արեւի գրասենեակը կը գտնուի Կլէնտէյլ, Հայ Աւետ. Միութեան կեդրոնին մէջ, եւ գրասենեակին պատասխանատուն է տիկ. Ճենիֆըր Ապաճեան:
Քէմփ Արեւին մէջ կը կազմակերպուի նաեւ «Մէնզ ռիթրիթ»ը՝ չափահասներու համար, իսկ տարին անգամ մը դաշտագնացութիւն կը կազմակերպուի:
Այժմ Քէմփ Արեւը շինարարութեան մէջ է, նոր շէնք եւ մատուռ պիտի կառուցուի՝ մէկ միլիոն չորս հարիւր հազար տոլար արժողոււթեամբ:
Արեւելեան Ամերիկայի շրջանի ճամբարը՝ Քէմփ Արեւելք, կը կազմակերպուի Հայց. Առաքելական եկեղեցւոյ «Արարատ» ճամբարին մէջ, մէկ շաբթուան համար:
Հիւսիսային Ամերիկայի Հայ Աւետ. Միութիւնը ունի նաեւ Հայ Աւետ. Երիտասարդաց ընկերակցութիւնը՝ Արեւմտեան եւ Արեւելեան բաժիններով, որոնք ունին իրենց վարիչ տնօրէնները: Արեւելեանը ունի լիաժամ վարիչ տնօրէն՝ վեր. Արա Ճիզմէճեան, Արեւմտեանի վարիչ տնօրէնն է պր. Րաֆֆի Գալճեան: Երիտասարդական բաժանմունքները շատ գործօն են, կրօնականին կողքին մարզական գործունէութիւն ալ կÿունենան: Ունին նաեւ Հայ Աւետարանական Կիներու ընկերակցութիւնը եւ զանազան յանձնախումբեր:
ՎԱՐՉԱՁԵՒԸ
Հայ Աւետ. Միութեան վարչաձեւը ժողովրդավարական է, ու կը գործէ սահմանադրականօրէն ընտրուած Կեդրոնական Մարմնին միջոցով: Միութեան մէջ ներկայացուած են բոլոր եկեղեցիները, որոնցմէ իւրաքանչիւրը իր անդամներուն թիւին համաձայն ներկայացուցիչ կը ղրկէ ընդհանրապէս երկու տարին անգամ մը գումարուող համագումարներուն, ուր կ'ընտրուին միութեան Կեդրոնական Մարմնի, կամ հոգաբարձութեան անդամները: Հոգաբարձութիւնը կը բաղկանայ 16 անդամներէ՝ 8 հոգեւորական, 8 աշխարհական: Հոգաբարձութեան ատենապետն է վեր. Աւետիս Պոյներեան (Պոսթընէն), փոխ-ատենապետը՝ Դաւիթ Յակոբեան (Շիքակոյէն), քարտուղարը՝ ՌոզՄէրի Յակոբեան (Պոսթընէն) եւ գանձապահը՝ Զաւէն Խանճեան (Կլէնտէյլէն): Վարչական այս մարմնին մաս կը կազմէ նաեւ Ամերիկայի Հայ Աւետարանչական Ընկերակցութեան (AMAA) վարիչ տնօրէնը՝ Անդրանիկ Թորիկեան:
ԱՄԵՐԻԿԱՅԻ ՀԱՅ ԱՒԵՏԱՐԱՆՉԱԿԱՆ ԸՆԿԵՐԱԿՑՈՒԹԻՒՆԸ (AMAA-ԱՀԱԸ)
Ամերիկայի Հայ Աւետարանչական Ընկերակցութիւնը (AMAA-ԱՀԱԸ) ստեղծուեցաւ 1918ին, ԱՄՆի Մեսեչուսէց նահանգի Ուստըր քաղաքին մէջ: Ինքնավար է, իր ինքնուրոյն սահմանադրութեամբ եւ բաժանմունքներով: Ծնունդն է Ամերիկայի Հայ Աւետարանական եկեղեցիներուն: Նպատակն էր արտայայտնել Յիսուս Քրիստոսի սէրը եւ օգտակար դառնալ Ցեղասպանութենէն ճողոպրած հայ ժողովուրդի բեկորներուն՝ հաւատքի, մշակոյթի եւ ազգային ինքնութեան պահպանման մէջ: Ի մասնաւորի կ'օժանդակէ աշխարհատարած ու կարիքաւոր Հայ Աւետարանական բոլոր եկեղեցիներուն, դպրոցներուն ու համայնքապատկան հաստատութիւններուն: Տարիներու ընթացքին գործը ընդարձակուած է եւ ընկերակցութիւնը այժմ կը գործէ 22 երկիրներու, ներառեալ Հայաստանի մէջ: ԱՀԱԸ-ի գործունէութիւնը կեդրոնացած է հետեւեալ մարզերուն վրայ.
ա.- ուսումնական,
բ.- մարդասիրական,
գ.- զօրակցութիւն եկեղեցիներուն:
Լիբանանի «Հայկազեան» համալսարանը ԱՀԱԸ-ի կրթական ամենէն նշանակալից նախաձեռնութինն է: Ընկերակցութիւնը իր ներդրումը կÿունենայ նաեւ եկեղեցիներու հիմնած դպրոցներուն:1991ին, Հայաստանի մէջ ՀԱԸ-ի գրանցումէն ետք, Երեւանի մէջ բացուեցաւ ընկերակցութեան կեդրոնական գրասենեակը: ներկայիս Հայաստանի Հանրապետութեան տարբեր մարզերուն եւ Արցախի մէջ կը գործեն տասնեակ գրասենեակներ: Ընկերակցութեան նախագահն է դոկտ. Հրայր Ահարոնեան եւ գործադիր տնօրէնը՝ Անդրանիկ Թորիկեան: Իսկ կեդրոնը կը գտնուի Փարամըս, Նիւ Ճըրզի:
ՀԱՅ ԱՒԵՏ. ԵԿԵՂԵՑԻՆԵՐՈՒ ՀԱՄԱՇԽԱՐՀԱՅԻՆ ԽՈՐՀՈՒՐԴԸ
Հայ Աւետ. Եկեղեցիներու Համաշխարհային Խորհուրդը աշխարհի վեց տարբեր շրջաններու Հայ Աւետ. միութիւնները ներկայացնող մարմինն է: Այդ շրջաններն են՝ Հիւսիսային Ամերիկան, Ֆրանսան, Եւրասիան, Հայաստանը, Եւրոպան եւ Մերձաւոր Արեւելքը: Խորհուրդին նորընտիր նախագահն է վերապատուելի Յարութիւն Սելիմեան, իսկ գործադիր տնօրէնը՝ վեր. դոկտ. Վահան Թութիկեան:
ԸՆԹԱՑԻԿ ՏԱՐՈՒԱՆ ԿԱՐԵՒՈՐ ԻՐԱԳՈՐԾՈՒՄՆԵՐ
Ամենէն կարեւոր աշխատանքը եղաւ միութեան 19րդ Երկամեայ Համաժողովը, որ կայացաւ Յունիս 26-29ին, Կլէնտէյլի Հիլթըն պանդոկի ժողովասրահին մէջ, մասնակցութեամբ հարիւրաւոր պատուիրակներու եւ հիւրերու: Գործի ժողովներէն անկախ տեղի ունեցան պաշտամունքներ եւ դասախօսութիւններ: Այս վերջին շարքին մէջ՝ յատուկ եւ խորիմաստ մատուցումներ կատարուեցան, նիւթ ունենալով՝ «Հայաստանի Ա. անկախութեան 90ամեակը», «Ամերիկայի Հայ Աւետարանչական Ընկերակցութեան 90ամեակը», եւ «Համաշխարային Հայ Աւետ. Խորհուրդի 30ամեակը»: Պատուիրակները ընտրեցին յաջորդ երկու տարիներու Գործադիր Մարմնին մէջ ծառայելիք անդամները, ներառեալ դիւանը: Պատուիրակները վերահաստատեցին վեր. Յովսէփ Մաթոսեանի պաշտօնը իբրեւ միութեան հովիւ (գործադիր տնօրէն)՝ վերընտրելով զայն յաջորդ չորս տարիներուն համար:
Միութեան համաժողովը մեծ ուրախութեամբ իբրեւ անդամ ընդունեց հետեւեալ եկեղեցիները եւ հոգեւոր ընկերակցութիւնները.- Օրէնճ Քաունթիի Հայ Քրիստոնէական Ընկերակցութիւնը, հոգեւոր հովիւ՝ վեր. դոկտ. Տան Սընըքճեան: Կլէնտէյլի Ս. Երրորդութիւն Հայ Աւետ. Եկեղեցին՝ հոգեւոր հովիւ վեր. Պերճ Ճամպազեան: Հիւս. Հոլիվուտի Ս. Երրորդութիւն Երիցական եկեղեցին՝ հոգեւր հովիւ վեր. Արա Չաքըրեան: Կլէնտէյլի Քրիստոնէական Առաքելութիւն ի Հայս, հոգեւոր հովիւ՝ վեր. Դանիէլ Ալպարեան: Կլէնտէյլի Քրիստոսի Հայոց Եկեղեցին, հոգեւոր հովիւ՝ վեր. Սարօ Խաչիկեան:Միութիւնը ունի հեռատեսիլի Կիրակնօրեայ պաշտամունք-յայատագիրը, կէսօրէ ետք ժամը 4:30ին, 282րդ կայանէն:
Քալիֆորնիայի Քեմբ Արեւը կ'օժտուի պատշամունքի երկու նոր մատուռներով՝ շնորհիւ իշխանական երկու նուիրատուութիւններու: Առաջինին նուիրատուն է Փասատինայի եկեղեցիէն տիկ. Անայիս Տերեան, իր ամուսնոյն՝ Հենրիին յիշատակին: Իսկ երկրորդին նուիրատուներն են Միացեալ Հայ Աւետ. եկեղեցիէն, տոքթորներ՝ տէր եւ տիկ. Հրայր եւ Նատիա Տարագճեան:
Միութեան եկեղեցիներուն համար պատրաստութեան մէջ է նոր հոգեւոր երգարան մը, շնորհիւ Հրանտ Աղպապեանի եւ Լուսինէ Աղպապեան Հըպըրտի եւ իրենց աշխատակիցներուն:
Միութեան Հայկական Ժառանգութիւն յանձնախումբը վերջերս հրատարակեց Հայ Հոգեւոր Ժառանգութիւն անունով դասատետր մը, Կիրակնօրեայ դպրոցներու մէջ գործածելու համար: Կը ծրագրուի պատրաստել հայոց պատմութեան վերաբերեալ մանկա-պատանեկան հրատարակութիւններ:Հայ ազգային եւ քրիստոնէական տօները կը յիշատակուին շրջանային Հայ Աւետ. եկեղեցիներուն համախմբումով, ինչպէս նաեւ միջ-համայնքային եկեղեցիներու գործակցութեամբ: Այդ տօներէն են՝ Վարդանանց, Ապրիլ 24, Նոր Տարի-Ս. Ծնունդի տօնախմբութիւն, Կանանց Համաշխարհային Աղօթքի Օր:
ՀԱՅ ԱՒԵՏ. ԵԿԵՂԵՑԻՆ, ԱՆՈՐ ԴԵՐՆ ՈՒ ԴԻՄԱԳՐԱՒԱԾ ԴԺՈՒԱՐՈՒԹԻՒՆՆԵՐԸ
Այս հարցին անդրադառնալով՝ վեր. Յովսէփ Մաթոսեան ըսաւ.«Կը հաւատանք, որ Հայ Աւետ. Եկեղեցին մաս կը կազմէ Քրիստոսի տիեզերական եկեղեցիին, որուն առաքելութիւնն է աշխարհին տարածել Աւետարանը, հրաւիրել մարդկութիւնը Աստուծոյ հետ հաշտուելու, իմաստալից, քրիստոնավայել կեանք ապրելու եւ պատրաստուելու յաւիտենականութեան, ընդունելով, որ միակ ճամբան, ճշմարտութիւնը ու կեանքը՝ Քրիստոս ինքն է:
«Մենք ընդունած ենք Նիկիոյ հանգանակը, Ուղղափառ վարդապետութեան կը հաւատանք, սակայն կը յարգենք տեսակէտներու տարբերութիւնը եւ համոզումով կը հետեւինք մեր հաւատքի ըմբռնումներուն: Մեր դասագիրքը Ս. Գիրքն է: Շեշտը քրիստոնէական կեանքը ապրելուն մէջ է: Զինուած ենք Ս. Գրիգոր Լուսաւորիչի եւ Վարդան Մամիկոնեանի հաւատքով ու կամքի զօրութեամբ:
«Գիտակից ենք դարուս առաջացուցած փոփոխութիններուն. հոսանքը ուժեղ է, մարդկային շինծու փիլիսոփայութիւններ գոյութիւն ունին, աղանդներ շատցած են, արդիական գաղափարներ շուարում կը պատճառեն շատերուն, բայց Քրիստոս փոխուած չէ, Քրիստոսի պատգամը փոխուած չէ, Աստուածաշունչը՝ հին կտակարան, նոր կտակարան, մեր մնայուն դասագիրքն է: Դարը կը փոխուի, ազգեր կը փոխուին, բայց մեր Տէրը մէկ է եւ նոյնն է՝ երէկ, այսօր եւ յաւիտեան: Մենք գիտակից ենք, որ հայ ենք ու այս արկածի հետեւանք չէ, այլ աստուածային կարգադրութիւն, որով կÿուզենք ծառայել մեր աստուծոյն եւ ազգին: Մեր աղօթքը, երազը, մաղթանքն է, որ հայ ժողովուրդը ունենայ հոգեւոր զարթօնք մը՝ աւելի Աստուծոյ մօտենալու, քրիստոնէական առաքինութիւններու տէր դառնալու, հայրենասէր ըլլալու»:
«ՇԱՐԼՈԹ ԵՒ ԷԼԻԶ ՄԵՐՏԻՆԵԱՆ» ՀԱՅ ԱՒԵՏԱՐԱՆԱԿԱՆ ՎԱՐԺԱՐԱՆԸ
Դպրոցը հիմնուած է 1982ին, նուիրուած եւ տեսիլք ունեցող փոքր խմբակի աշխատանքով եւ հովանաւորուած՝ Հայ Աւետ. Միութեան Աւետարանչականին եւ Հարաւային Քալիֆորնիոյ Հայ Աւետ. եկեղեցիներուն կողմէ:Հետագային, օրդ. Էլիզ Մերտինեանի իշխանական նուիրատուութեամբ՝ իր քրոջ յիշատակին, վարժարանը կÿանուանուի «Շարլոթ եւ Էլիզ Մերտինեան» Հայ Աւետ. վարժարան:
Դպրոցական առաջին տարեշրջանը կը սկսի 13 Սեպտեմբեր 1982ին, 13 աշակերտներով եւ 4 հոգինոց անձնակազմով, Միացեալ Հայ Ժողովական եկեղեցւոյ Կիրակնօրեայ դպրոցի սենեակներուն մէջ:
1983-1986 դպրոցը կը փոխադրուի Նորթ Հոլիվուտի Գոլֆաքս փողոցին վրայ:Իսկ 1986էն ետք, դպրոցը կÿունենայ իր մնայուն կալուածը, Հովիտի Շըրմըն Օքս քաղաքին մէջ:C And E Merdinian Armenian Evangelical School13330 Riverside DriveSherman Oaks, CA 914231987-1988 տարեշրջանին դպրոցը կը հասնի միջնակարգի մակարդակին:
Այժմ «Մերտինեան»ը ունի 250 աշակերտ, նախամանկապարտէզէն մինչեւ 8րդ կարգ, 30 հոգինոց անձնակազմով: Տնօրէնն է Յովսէփ Ինճէճիկեան:
Հոն յաճախող աշակերտները կու գան գլխաւորաբար հետեւեալ քաղաքներէն.- Շըրմըն Օքս, Նորթ Հոլիվուտ, Վեն Նայս, Սթիւտիօ Սիթի, Պըրպէնք, Կլէնտէյլ:
Կրթական բարձր մակարդակի կողքին կը շեշտուի հայեցի եւ քրիստոնէական դաստիարակութիւնը:
Դպրոցի հոգաբարձութիւնը կը ծրագրէ դպրոցը օժտել նորակառոյց շէնքով մը եւ զայն բարձրացնել երկրորդականի մակարդակին: Նախնական աշխատանքները այս ուղղութեամբ ընթացքի մէջ են:
Պատրաստեց՝ ՆԱԶ ՏԷՐ ՍԱՐԳԻՍԵԱՆ-ԳՐԻԳՈՐԵԱՆ (Ասպարէզ)
Վեր. Մաթոսեանի հետ հանդիպում ունեցանք եւ մանրամասն տեղեկութիւններ ստացանք միութեան գործունէութեան, Ամերիկայի Հայ Աւետարանչական Ընկերակցութեան եւ Հայ Աւետարանական Համաշխարհային Խորհուրդին ու անոնց պատասխանատուներուն մասին: Կը ներկայացնենք մեր տեսակցութենէն բխած հիմնական հարցերը:
Կապ հաստատեցինք նաեւ Ամերիկայի Հայ Աւետարանական Միութեան հովանիին ներքեւ գործող «Շարլոթ եւ Էլիզ Մերտինեան» վարժարանի տնօրէն Յովսէփ Ինճէճիկեանի հետ, որմէ տեղեկութիւններ ստացանք դպրոցին մասին:
Շահեկան զուգադիպութեամբ մը, մեր յօդուածի պատրաստութեան ընթացքին բարեբախտութիւնը ունեցանք հանդիպելու Հայ Աւետ. Եկեղեցիներու Համաշխարհային Խորհուրդի նորընտիր նախագահ եւ Սուրիոյ Հայ Աւետարանական գաղութի համայնքապետ՝ վեր. Յարութիւն Սելիմեանին հետ, ընկերակցութեամբ Հիւս. Ամերիկայի Հայ Աւետ. Եկեղեցիներու Միութեան գանձապահ Զաւէն Խանճեանին, որ ընդհանրապէս այս աշխատանքին համակարգման մէջ իր ներդումը ունեցաւ: Կը ներկայացնենք նաեւ վեր. Յարութիւն Սելիմեանին հետ մեր հարցազրոյցը:
Յիշենք, թէ Հայ Աւետարանական համայնքի զաւակ Զաւէն Խանճեան երկար տարիներու վաստակ ունի համայնքէն ներս, յատկապէս նպաստելով »Մերտինեան« վարժարանի հիմնադրութեան, երկար տարիներ ծառայելով հոգաբարձական կազմին մէջ, իսկ այժմ վարելով միութեան գանձապահի պաշտօնը: Խանճեան գործօն դերակատարութիւն ունեցած է նաեւ Հայաստան Հիմնադրամի աշխատանքներուն մէջ եւ հեղինակն է «Այս տունը քուկդ է, թէ իմս» հատորին:
Անհրաժեշտ է յիշել նաեւ անունները համայնքի ակներեւ եւ հանրածանօթ աստուածաբան, պատմագէտ, բանասէր, հեղինակ հովիւներ՝ վեր. Վահան Թութիկեանի (Տիթրոյթ) եւ վեր Պարգեւ Տարագճեանի (Լոս Անճելըս): Մեծ եղած է անոնց նպաստը Հայ Աւետարանական համայնքի գործունէութեան զարգացման մէջ:
ՀՈԳԵՒՈՐ ՀՈՎԻՒ ՎԵՐ. ՅՈՎՍԷՓ ՄԱԹՈՍԵԱՆ
Ծնած է Լիբանան, յաճախած է Աստուածաբանական ճեմարանը, ապա 1960ին եկած է Միացեալ Նահանգներ, ուսումը շարունակելու եւ արժանացած Պսակաւոր Արուեստից տիտղոսին՝ աստուածաբանութեան եւ հոգեբանութեան մէջ, ու Մագիստրոսի տիտղոսին՝ աստուածաբանութեան մէջ:
1966ին ձեռնադրուած է հոգեւոր ծառայութեան եւ 1967ին սկսած է ծառայել ԱՄՆի մէջ: 15 տարի եղած է հովիւ Փասատինայի Հայ Եղբայրութեան Ատուածաշունչի եկեղեցիին, որմէ ետք 10 տարի ծառայած է իբրեւ երէց հովիւ՝ Էմմանուէլ Հայ ժողովական եկեղեցիին: 2004ին ընտրուած է Հիւսիսային Ամերիկայի Հայ Աւետարանական միութեան հովիւ եւ Յունիս 2008ին, Համաժողովի ընթացքին վերընտրուած է չորս տարուան համար:«Սահակ-Մեսրոպ» հայ քրիստոնէական վարժարանի հիմնադիր հոգաբարձական կազմի անդամ եղած է: Ծառայած է նաեւ իբրեւ հոգաբարձական կազմի ատենապետ եւ այժմ «Սահակ-Մեսրոպ» քրիստոնէական վարժարանի ընկերակցութեան նախագահն է:
Մաս կը կազմէ Հայ Աւետ. Եկեղեցիներու Համաշխարհային Խորհուրդին եւ անդամ է Հայաստան Հիմնադրամի Արեւտմեան Ամերիկայի վարչութեան:Ամուսնացած է եւ ունի չորս մանչ զաւակ:
ՀԻՒՍԻՍԱՅԻՆ ԱՄԵՐԻԿԱՅԻ ՀԱՅ ԱՒԵՏ. ՄԻՈՒԹԵԱՆ ԱՄՓՈՓ ՊԱՏՄԱԿԱՆԸ
Միացեալ Նահանգներու Մեսեչուսէց նահանգի Ուստըր քաղաքին մէջ 1881ին սկսած է կազմաւորումը Հայ Աւետարանական Եկեղեցիներուն: Օսմանեան Կայսրութեան մէջ հայերուն դէմ գործադրուած թրքական ցեղասպանական արարքները պատճառ դարձան, որ հայերը արտագաղթեն ու հաստատուին աշխարհի զանազան երկիրներուն մէջ, որոնց շարքին էր Միացեալ Նահանգները: Տարիներու ընթացքին գաղթականներու թիւը աւելցաւ ու Հայ Աւետարանական եկեղեցիներ գոյացան Միացեալ Նահանգներու եւ Գանատայի զանազան շրջաններուն մէջ: 1901ին ԱՄՆի Արեւելեան նահանգներու եկեղեցիները կազմակեպուեցան իբրեւ միութիւն, իսկ 1960ին՝ անոր միացաւ Գանատայի Թորոնթօ եւ Մոնթրէալ քաղաքներու Հայ Աւետ. Միութիւնը: Հետագային այս երկուքին միացումով յառաջացաւ Արեւելեան նահանգներու եւ Գանատայի Հայ Աւետ. Միութիւնը: Այս ժամանակաշրջանին Քալիֆորնիոյ մէջ եւս գոյացած էին Հայ Աւետարանական եկեղեցիներ, որոնք 1908ին կազմեցին Քալիֆորնիոյ Հայ Աւետ. Միութիւնը: Երկարատեւ բանակցութիւններէ ետք 1971ին, Արեւելեան նահանգներու եւ Քալիֆորնիոյ միութիւնները միաձուլուեցան եւ կազմեցին Հիւսիսային Ամերիկայի Հայ Աւետ. Միոււթիւնը՝ որով կը ճանչցուի ան մինչեւ այսօր:
ՀԻՒՍԻՍԱՅԻՆ ԱՄՆ-Ի ՀԱՅ ԱՒԵՏ. ՄԻՈՒԹԵԱՆ ԿԱՌՈՅՑԸ
Հիւսիսային Ամերիկայի Հայ Աւետ. միութեան մաս կը կազմեն 37 գործող եկեղեեցիներ, Միացեալ Նահանգներու եւ Գանատայի մէջ: Միութեան կապուած եկեղեցի մը կայ նաեւ Պրազիլի մէջ, իսկ Գանատայի եկեղեցիներուն թիւը 4 է: Այս եկեղեցիներուն կապուած հաւատացեալներուն թիւը շուրջ 10 հազար է: Հովիւներուն թիւը՝ մօտաւորապէս 50:
Հիւսիսային Ամերիկայի Հայ Աւետ. Միութեան հովանիին տակ կը գործեն նաեւ «Շարլոթ եւ Էլիզ Մերտինեան» Հայ Աւետ. վարժարանը Կլէնտէյլի Ընկերային ծառայութեան գրասենեակը, Քէմփ Արեւը, Քէմփ Արեւելքը, Աւետարանական երիտասարդաց ընկերակցութիւնը՝ իր Արեւմտեան եւ Արեւելեան շրջաններով:Ընկերային ծառայութեան գրասենեակը, որ հաստատուած է Կլէնտէյլի Քոլորատօ պողոտային վրայ, պետական յատկացումներու շնորհիւ օգտակար կը դառնայ հայ ժողովուրդին:
Արեւմտեան Ամերիկայի ճամբարը՝ Քէմփ Արեւ, Ֆրէյժըր զբօսայգիին մէջ, քառասուն արտավայր տարածութեամբ, գնուեցաւ 15 տարի առաջ: Քէմփ Արեւը բանակավայր է, ուր կը յաճախեն նախակրթարանի, միջնակարգի, երկրորդականի եւ քոլէճի քանի մը հարիւր հայ ուսանողներ, ամառ թէ ձմեռ, հոն հետեւելու համար կրօնական եւ ազգային դաստիարակութեան: Քալիֆորնիոյ զանազան շրջաններէն պատանիներ եւ պարմանուհիներ կու գան եւ Աստուծոյ խօսքը կը լսեն: Անոնք կը ստանան քրիստոնէական դաստիարակութիւն, պաշտամունք կը կատարեն, հայոց լեզուի, մշակոյթի դասընթացքներու կը հետեւին՝ դասախօսներու միջոցով եւ կը թրծուին հայկական ոգիով ու Աստուծոյ խօսքի ուսուցումով: Կան նաեւ արուեստի դասընթացքներ: Այս ճամբարը յաճախող իւրաքանչիւր խումբ երեք շաբաթ կը մնայ հոն: Շատ օգտաշատ աշխատանք մըն է: Տարուան մնացեալ ամիսներուն ճամբարը վարձու կը տրուի: Քէմփ Արեւի գրասենեակը կը գտնուի Կլէնտէյլ, Հայ Աւետ. Միութեան կեդրոնին մէջ, եւ գրասենեակին պատասխանատուն է տիկ. Ճենիֆըր Ապաճեան:
Քէմփ Արեւին մէջ կը կազմակերպուի նաեւ «Մէնզ ռիթրիթ»ը՝ չափահասներու համար, իսկ տարին անգամ մը դաշտագնացութիւն կը կազմակերպուի:
Այժմ Քէմփ Արեւը շինարարութեան մէջ է, նոր շէնք եւ մատուռ պիտի կառուցուի՝ մէկ միլիոն չորս հարիւր հազար տոլար արժողոււթեամբ:
Արեւելեան Ամերիկայի շրջանի ճամբարը՝ Քէմփ Արեւելք, կը կազմակերպուի Հայց. Առաքելական եկեղեցւոյ «Արարատ» ճամբարին մէջ, մէկ շաբթուան համար:
Հիւսիսային Ամերիկայի Հայ Աւետ. Միութիւնը ունի նաեւ Հայ Աւետ. Երիտասարդաց ընկերակցութիւնը՝ Արեւմտեան եւ Արեւելեան բաժիններով, որոնք ունին իրենց վարիչ տնօրէնները: Արեւելեանը ունի լիաժամ վարիչ տնօրէն՝ վեր. Արա Ճիզմէճեան, Արեւմտեանի վարիչ տնօրէնն է պր. Րաֆֆի Գալճեան: Երիտասարդական բաժանմունքները շատ գործօն են, կրօնականին կողքին մարզական գործունէութիւն ալ կÿունենան: Ունին նաեւ Հայ Աւետարանական Կիներու ընկերակցութիւնը եւ զանազան յանձնախումբեր:
ՎԱՐՉԱՁԵՒԸ
Հայ Աւետ. Միութեան վարչաձեւը ժողովրդավարական է, ու կը գործէ սահմանադրականօրէն ընտրուած Կեդրոնական Մարմնին միջոցով: Միութեան մէջ ներկայացուած են բոլոր եկեղեցիները, որոնցմէ իւրաքանչիւրը իր անդամներուն թիւին համաձայն ներկայացուցիչ կը ղրկէ ընդհանրապէս երկու տարին անգամ մը գումարուող համագումարներուն, ուր կ'ընտրուին միութեան Կեդրոնական Մարմնի, կամ հոգաբարձութեան անդամները: Հոգաբարձութիւնը կը բաղկանայ 16 անդամներէ՝ 8 հոգեւորական, 8 աշխարհական: Հոգաբարձութեան ատենապետն է վեր. Աւետիս Պոյներեան (Պոսթընէն), փոխ-ատենապետը՝ Դաւիթ Յակոբեան (Շիքակոյէն), քարտուղարը՝ ՌոզՄէրի Յակոբեան (Պոսթընէն) եւ գանձապահը՝ Զաւէն Խանճեան (Կլէնտէյլէն): Վարչական այս մարմնին մաս կը կազմէ նաեւ Ամերիկայի Հայ Աւետարանչական Ընկերակցութեան (AMAA) վարիչ տնօրէնը՝ Անդրանիկ Թորիկեան:
ԱՄԵՐԻԿԱՅԻ ՀԱՅ ԱՒԵՏԱՐԱՆՉԱԿԱՆ ԸՆԿԵՐԱԿՑՈՒԹԻՒՆԸ (AMAA-ԱՀԱԸ)
Ամերիկայի Հայ Աւետարանչական Ընկերակցութիւնը (AMAA-ԱՀԱԸ) ստեղծուեցաւ 1918ին, ԱՄՆի Մեսեչուսէց նահանգի Ուստըր քաղաքին մէջ: Ինքնավար է, իր ինքնուրոյն սահմանադրութեամբ եւ բաժանմունքներով: Ծնունդն է Ամերիկայի Հայ Աւետարանական եկեղեցիներուն: Նպատակն էր արտայայտնել Յիսուս Քրիստոսի սէրը եւ օգտակար դառնալ Ցեղասպանութենէն ճողոպրած հայ ժողովուրդի բեկորներուն՝ հաւատքի, մշակոյթի եւ ազգային ինքնութեան պահպանման մէջ: Ի մասնաւորի կ'օժանդակէ աշխարհատարած ու կարիքաւոր Հայ Աւետարանական բոլոր եկեղեցիներուն, դպրոցներուն ու համայնքապատկան հաստատութիւններուն: Տարիներու ընթացքին գործը ընդարձակուած է եւ ընկերակցութիւնը այժմ կը գործէ 22 երկիրներու, ներառեալ Հայաստանի մէջ: ԱՀԱԸ-ի գործունէութիւնը կեդրոնացած է հետեւեալ մարզերուն վրայ.
ա.- ուսումնական,
բ.- մարդասիրական,
գ.- զօրակցութիւն եկեղեցիներուն:
Լիբանանի «Հայկազեան» համալսարանը ԱՀԱԸ-ի կրթական ամենէն նշանակալից նախաձեռնութինն է: Ընկերակցութիւնը իր ներդրումը կÿունենայ նաեւ եկեղեցիներու հիմնած դպրոցներուն:1991ին, Հայաստանի մէջ ՀԱԸ-ի գրանցումէն ետք, Երեւանի մէջ բացուեցաւ ընկերակցութեան կեդրոնական գրասենեակը: ներկայիս Հայաստանի Հանրապետութեան տարբեր մարզերուն եւ Արցախի մէջ կը գործեն տասնեակ գրասենեակներ: Ընկերակցութեան նախագահն է դոկտ. Հրայր Ահարոնեան եւ գործադիր տնօրէնը՝ Անդրանիկ Թորիկեան: Իսկ կեդրոնը կը գտնուի Փարամըս, Նիւ Ճըրզի:
ՀԱՅ ԱՒԵՏ. ԵԿԵՂԵՑԻՆԵՐՈՒ ՀԱՄԱՇԽԱՐՀԱՅԻՆ ԽՈՐՀՈՒՐԴԸ
Հայ Աւետ. Եկեղեցիներու Համաշխարհային Խորհուրդը աշխարհի վեց տարբեր շրջաններու Հայ Աւետ. միութիւնները ներկայացնող մարմինն է: Այդ շրջաններն են՝ Հիւսիսային Ամերիկան, Ֆրանսան, Եւրասիան, Հայաստանը, Եւրոպան եւ Մերձաւոր Արեւելքը: Խորհուրդին նորընտիր նախագահն է վերապատուելի Յարութիւն Սելիմեան, իսկ գործադիր տնօրէնը՝ վեր. դոկտ. Վահան Թութիկեան:
ԸՆԹԱՑԻԿ ՏԱՐՈՒԱՆ ԿԱՐԵՒՈՐ ԻՐԱԳՈՐԾՈՒՄՆԵՐ
Ամենէն կարեւոր աշխատանքը եղաւ միութեան 19րդ Երկամեայ Համաժողովը, որ կայացաւ Յունիս 26-29ին, Կլէնտէյլի Հիլթըն պանդոկի ժողովասրահին մէջ, մասնակցութեամբ հարիւրաւոր պատուիրակներու եւ հիւրերու: Գործի ժողովներէն անկախ տեղի ունեցան պաշտամունքներ եւ դասախօսութիւններ: Այս վերջին շարքին մէջ՝ յատուկ եւ խորիմաստ մատուցումներ կատարուեցան, նիւթ ունենալով՝ «Հայաստանի Ա. անկախութեան 90ամեակը», «Ամերիկայի Հայ Աւետարանչական Ընկերակցութեան 90ամեակը», եւ «Համաշխարային Հայ Աւետ. Խորհուրդի 30ամեակը»: Պատուիրակները ընտրեցին յաջորդ երկու տարիներու Գործադիր Մարմնին մէջ ծառայելիք անդամները, ներառեալ դիւանը: Պատուիրակները վերահաստատեցին վեր. Յովսէփ Մաթոսեանի պաշտօնը իբրեւ միութեան հովիւ (գործադիր տնօրէն)՝ վերընտրելով զայն յաջորդ չորս տարիներուն համար:
Միութեան համաժողովը մեծ ուրախութեամբ իբրեւ անդամ ընդունեց հետեւեալ եկեղեցիները եւ հոգեւոր ընկերակցութիւնները.- Օրէնճ Քաունթիի Հայ Քրիստոնէական Ընկերակցութիւնը, հոգեւոր հովիւ՝ վեր. դոկտ. Տան Սընըքճեան: Կլէնտէյլի Ս. Երրորդութիւն Հայ Աւետ. Եկեղեցին՝ հոգեւոր հովիւ վեր. Պերճ Ճամպազեան: Հիւս. Հոլիվուտի Ս. Երրորդութիւն Երիցական եկեղեցին՝ հոգեւր հովիւ վեր. Արա Չաքըրեան: Կլէնտէյլի Քրիստոնէական Առաքելութիւն ի Հայս, հոգեւոր հովիւ՝ վեր. Դանիէլ Ալպարեան: Կլէնտէյլի Քրիստոսի Հայոց Եկեղեցին, հոգեւոր հովիւ՝ վեր. Սարօ Խաչիկեան:Միութիւնը ունի հեռատեսիլի Կիրակնօրեայ պաշտամունք-յայատագիրը, կէսօրէ ետք ժամը 4:30ին, 282րդ կայանէն:
Քալիֆորնիայի Քեմբ Արեւը կ'օժտուի պատշամունքի երկու նոր մատուռներով՝ շնորհիւ իշխանական երկու նուիրատուութիւններու: Առաջինին նուիրատուն է Փասատինայի եկեղեցիէն տիկ. Անայիս Տերեան, իր ամուսնոյն՝ Հենրիին յիշատակին: Իսկ երկրորդին նուիրատուներն են Միացեալ Հայ Աւետ. եկեղեցիէն, տոքթորներ՝ տէր եւ տիկ. Հրայր եւ Նատիա Տարագճեան:
Միութեան եկեղեցիներուն համար պատրաստութեան մէջ է նոր հոգեւոր երգարան մը, շնորհիւ Հրանտ Աղպապեանի եւ Լուսինէ Աղպապեան Հըպըրտի եւ իրենց աշխատակիցներուն:
Միութեան Հայկական Ժառանգութիւն յանձնախումբը վերջերս հրատարակեց Հայ Հոգեւոր Ժառանգութիւն անունով դասատետր մը, Կիրակնօրեայ դպրոցներու մէջ գործածելու համար: Կը ծրագրուի պատրաստել հայոց պատմութեան վերաբերեալ մանկա-պատանեկան հրատարակութիւններ:Հայ ազգային եւ քրիստոնէական տօները կը յիշատակուին շրջանային Հայ Աւետ. եկեղեցիներուն համախմբումով, ինչպէս նաեւ միջ-համայնքային եկեղեցիներու գործակցութեամբ: Այդ տօներէն են՝ Վարդանանց, Ապրիլ 24, Նոր Տարի-Ս. Ծնունդի տօնախմբութիւն, Կանանց Համաշխարհային Աղօթքի Օր:
ՀԱՅ ԱՒԵՏ. ԵԿԵՂԵՑԻՆ, ԱՆՈՐ ԴԵՐՆ ՈՒ ԴԻՄԱԳՐԱՒԱԾ ԴԺՈՒԱՐՈՒԹԻՒՆՆԵՐԸ
Այս հարցին անդրադառնալով՝ վեր. Յովսէփ Մաթոսեան ըսաւ.«Կը հաւատանք, որ Հայ Աւետ. Եկեղեցին մաս կը կազմէ Քրիստոսի տիեզերական եկեղեցիին, որուն առաքելութիւնն է աշխարհին տարածել Աւետարանը, հրաւիրել մարդկութիւնը Աստուծոյ հետ հաշտուելու, իմաստալից, քրիստոնավայել կեանք ապրելու եւ պատրաստուելու յաւիտենականութեան, ընդունելով, որ միակ ճամբան, ճշմարտութիւնը ու կեանքը՝ Քրիստոս ինքն է:
«Մենք ընդունած ենք Նիկիոյ հանգանակը, Ուղղափառ վարդապետութեան կը հաւատանք, սակայն կը յարգենք տեսակէտներու տարբերութիւնը եւ համոզումով կը հետեւինք մեր հաւատքի ըմբռնումներուն: Մեր դասագիրքը Ս. Գիրքն է: Շեշտը քրիստոնէական կեանքը ապրելուն մէջ է: Զինուած ենք Ս. Գրիգոր Լուսաւորիչի եւ Վարդան Մամիկոնեանի հաւատքով ու կամքի զօրութեամբ:
«Գիտակից ենք դարուս առաջացուցած փոփոխութիններուն. հոսանքը ուժեղ է, մարդկային շինծու փիլիսոփայութիւններ գոյութիւն ունին, աղանդներ շատցած են, արդիական գաղափարներ շուարում կը պատճառեն շատերուն, բայց Քրիստոս փոխուած չէ, Քրիստոսի պատգամը փոխուած չէ, Աստուածաշունչը՝ հին կտակարան, նոր կտակարան, մեր մնայուն դասագիրքն է: Դարը կը փոխուի, ազգեր կը փոխուին, բայց մեր Տէրը մէկ է եւ նոյնն է՝ երէկ, այսօր եւ յաւիտեան: Մենք գիտակից ենք, որ հայ ենք ու այս արկածի հետեւանք չէ, այլ աստուածային կարգադրութիւն, որով կÿուզենք ծառայել մեր աստուծոյն եւ ազգին: Մեր աղօթքը, երազը, մաղթանքն է, որ հայ ժողովուրդը ունենայ հոգեւոր զարթօնք մը՝ աւելի Աստուծոյ մօտենալու, քրիստոնէական առաքինութիւններու տէր դառնալու, հայրենասէր ըլլալու»:
«ՇԱՐԼՈԹ ԵՒ ԷԼԻԶ ՄԵՐՏԻՆԵԱՆ» ՀԱՅ ԱՒԵՏԱՐԱՆԱԿԱՆ ՎԱՐԺԱՐԱՆԸ
Դպրոցը հիմնուած է 1982ին, նուիրուած եւ տեսիլք ունեցող փոքր խմբակի աշխատանքով եւ հովանաւորուած՝ Հայ Աւետ. Միութեան Աւետարանչականին եւ Հարաւային Քալիֆորնիոյ Հայ Աւետ. եկեղեցիներուն կողմէ:Հետագային, օրդ. Էլիզ Մերտինեանի իշխանական նուիրատուութեամբ՝ իր քրոջ յիշատակին, վարժարանը կÿանուանուի «Շարլոթ եւ Էլիզ Մերտինեան» Հայ Աւետ. վարժարան:
Դպրոցական առաջին տարեշրջանը կը սկսի 13 Սեպտեմբեր 1982ին, 13 աշակերտներով եւ 4 հոգինոց անձնակազմով, Միացեալ Հայ Ժողովական եկեղեցւոյ Կիրակնօրեայ դպրոցի սենեակներուն մէջ:
1983-1986 դպրոցը կը փոխադրուի Նորթ Հոլիվուտի Գոլֆաքս փողոցին վրայ:Իսկ 1986էն ետք, դպրոցը կÿունենայ իր մնայուն կալուածը, Հովիտի Շըրմըն Օքս քաղաքին մէջ:C And E Merdinian Armenian Evangelical School13330 Riverside DriveSherman Oaks, CA 914231987-1988 տարեշրջանին դպրոցը կը հասնի միջնակարգի մակարդակին:
Այժմ «Մերտինեան»ը ունի 250 աշակերտ, նախամանկապարտէզէն մինչեւ 8րդ կարգ, 30 հոգինոց անձնակազմով: Տնօրէնն է Յովսէփ Ինճէճիկեան:
Հոն յաճախող աշակերտները կու գան գլխաւորաբար հետեւեալ քաղաքներէն.- Շըրմըն Օքս, Նորթ Հոլիվուտ, Վեն Նայս, Սթիւտիօ Սիթի, Պըրպէնք, Կլէնտէյլ:
Կրթական բարձր մակարդակի կողքին կը շեշտուի հայեցի եւ քրիստոնէական դաստիարակութիւնը:
Դպրոցի հոգաբարձութիւնը կը ծրագրէ դպրոցը օժտել նորակառոյց շէնքով մը եւ զայն բարձրացնել երկրորդականի մակարդակին: Նախնական աշխատանքները այս ուղղութեամբ ընթացքի մէջ են:
Պատրաստեց՝ ՆԱԶ ՏԷՐ ՍԱՐԳԻՍԵԱՆ-ԳՐԻԳՈՐԵԱՆ (Ասպարէզ)
сряда, 17 декември 2008 г.
ՍԲ. ԽԱՉ ԵԿԵՂԵՑԻՆ ԿԳՈՐԾԻ ՆԱԵՎ ՁՄՌԱՆԸ
Այսօր ավարտվել են Արագածոտնի մարզի Սբ. Խաչ եկեղեցու ջեռուցման համակարգի ներդրման աշխատանքները: Ինչպես տեղեկացրին «ՎիվաՍել-ՄՏՍ» ընկերությունից, եկեղեցում ջեռուցման համակարգի անցկացումն ու կաթսայատան կառուցման համար ընկերության սոցիալական ներդրումը 12 մլն դրամ է կազմել:
Սբ. Խաչը, որ տեղացիներն անվանում են Քասախի բազիլիկ, 4-րդ դարի բազիլիկ եկեղեցի է: Խորանում պահվում է սուրբ պսակի մի մասունք: Դարեր ի վեր այս եկեղեցին եղել է առ Աստված սուրբ աղոթքի վայր: Տեղեկատվության համաձայն, երբ 2001 թ. եկեղեցին վերանորոգվել է, այն վերգտել է իր նշանակությունը` մարդկանց միավորելու, հավատքով լցվելու և հոգևոր կրթություն տալու գործառույթը: Սակայն Արագածոտնի մարզին հատուկ ցրտաշունչ ձմեռները ժամանակավորապես դադարեցնում են եկեղեցու գործունեությունը: Եվ քանի որ եկեղեցին յուրահատուկ է, պետք էր ջեռուցում ապահովել այնպիսի միջոցներով, որոնք չէին խաթարի հնամենի կառույցի ամբողջականությունը: «Մեր եկեղեցին դարերով կատարել է ժողովրդին համախմբելու, հայկականությունը պահպանելու կարևորագույն գործը: Մենք, որպես կորպորատիվ քաղաքացի, այսօր պարտավոր ենք մեզ հասած այս հոգևոր և մշակութային ժառանգությունը պահպանել, ստեղծել հնարավորություն, որ մարդիկ պարբերաբար շփվեն այդ մշակույթի հետ և որ այդ գործընթացը լինի անընդհատ»,- նշել է «ՎիվաՍել-ՄՏՍ»-ի Գլխավոր տնօրեն Ռալֆ Յիրիկյանը:
Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. ԱՐԱՄ Ա. ԿԱԹՈՂԻԿՈՍ ԸՆԴՈՒՆԵՑ ՆՈՐՎԵԿԻՈՅ ՆԱԽԿԻՆ ՎԱՐՉԱՊԵՏԸ
12/16/2008Երեքշաբթի գիշեր, 16 Դեկտեմբեր 2008-ին, Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Արամ Ա. Կաթողիկոս ընդունեց Նորվեկիոյ նախկին վարչապետ Դոկտ. Պոնտեւիքը: Վեհափառ Հայրապետին մօտէն ծանօթ ըլլալով, Պոնտեւիք Նորին Սրբութեան պարզեց միջ-կրօնական, մարդկային իրաւանց եւ խաղաղութեան շրջագծէն ներս իր կարգ մը ծրագիրները:
Յայտնենք որ Պոնտեւիք իր վարչապետութեան շրջանի աւարտին, հաստատած էր ոչ-կառավարական կազմակերպութիւն մը Օսլոյի մէջ, որուն նպատակն է մարդկային իրաւանց ու խաղաղութեան եւ արդարութեան կապուած ծրագիրներ մշակել:
Նախկին վարչապետը միօրեայ այցելութեամբ կը գտնուէր Լիբանան, տեսակցութիւններ ունենալու պետական բարձրաստիճան պատասխանատուներու հետ:
Ըստ Եւրոպական Ատեանին՝ Թուրքիա պէտք է Հայութեան Կալուածները Վերադարձնէ
ՍԹՐԱԶՊՈՒՐԿ- Երեքշաբթի, 16 Դեկտեմբերին, Մարդկային իրաւանց եւրոպական ատեանը վճռած է, որ Թուրքիա բռնաբարած է Պոլսոյ Սամաթիա շրջանին մէջ գտնուող Ս Գէորգ եկեղեցւոյ, անոր դպրոցին ու գերեզմանատան, ինչպէս նաեւ Պոլսոյ Ետիքիւլ շրջանին մէջ գտնուող հայկական հիւանդանոցի կալուածային իրաւունքը (հաղորդած է Հիւրրիէթ թերթը) ։ Ատեանը Թուրքիայէն պահանջած է վերադարձնել կալուածագիրերը եւ Ս Գէորգ եկեղեցւոյ 600,000 եուրօ, իսկ հայկական հիւանդանոցին 275,000 եուրօ վնասուց հատուցում վճարել։ Սոյն կալուածներու հոգաբարձական մարմինները դիմած էին եւրոպական ատեանին, երբ թրքական ատեանները մերժած էին իրենց դիմումները։ Հայկական երկու հիմնարկները հաստատուած են 1832ին։
Ատեանը շեշտած է, թէ Թուրքիա խախտած է Լօզանի համաձայնագրին մէջ ամրագրուած երկրին կրօնական փոքրամասնութիւններու հասարակական ծառայութիւններ ապահովելու մասին յօդուածը։
Թուրքիա իրաւունք ունի հարցին վերաքննութիւնը պահանջելու, սակայն Անգարա ցարդ այս մասին յայտարարութիւն չէ կատարած։
Հայագէտ Հայր Լուի Մարիէս
Հայ լեզուն ու մատենագրութիւնը կանուխէն հետաքրքրած են եւրոպացիները։
ԺԷ դարուն մասնաւորապէս քաղաքական նպատակներով է, որ անոնք հայերէն կը սորվէին։ 1633-ին կարտինալ Ռիշիլիէօ իր ծախսով Փարիզի մէջ հրատարակել կու տար Ֆրանչիսքօ Ռիվոլայի Բառագիրք հայոցը, որուն առաջին տպագրութիւնը լոյս տեսած էր Միլանոյի մէջ 1621-ին։ Հայերէնէ լատիներէն այս բառարանին շնորհիւ կրօնաւորները հայերէն պիտի սորվէին՝ քրիստոնէութիւնը տարածելու համար Հայաստանի մէջ։ Հետագային պատմաբաններ, մանաւանդ լեզուագէտներ սկսան գիտնալ մեթոտով ուսումնասիրել գրաբարը, Ոսկեդարու դասական մատենագրութիւնն ու մեր պատմիչներու երկերը, որոնք մեծ նպաստ կը բերէին հնդեւրոպական լեզուներու քննութեան եւ բաղդատական քերականութեան, միաժամանակ լոյս սփռելով միջնադարեան պատմութեան մութ մնացած զանազան շրջաններուն վրայ։ Վիլլոթ, Վիլֆրուա, Տը Լաքրոզ, Սեն Մարթեն, Լըվայեան տը Ֆլորիվալ, Էտուար Տիւլորիէ, Օկիւսթ Քարիէր, Պրոսէ, Վիքթոր Լանկլուա, Անթուան Մէյէ, Ֆրետերիք Մաքլեր եւ բազմաթիւ ուրիշ ծանօթ մտաւորականներ կը պատկանին ֆրանսացի հայագէտներու հոյլին։ Անոնց գործը մեծ սիրով շարունակող հմուտ գիտնական մըն էր հայր Լուի Մարիես, Յիսուսեան ուխտէն, որ աչքերը յաւիտենութեան փակեց նոյեմբեր 19-ին։
Հանգուցեալ հայագէտը աշակերտած էր Ֆրետերիք Մաքլերի՝ Փարիզի Արեւելեան կենդանի լեզուներու վարժարանին մէջ։ Յետոյ հայերէնի ուսուցիչ կարգուած էր Էնսթիթիւ կաթոլիկի մէջ, ուր տասնեակ տարիներով մեր լեզուն ու մատենագրութիւնը աւանդեց ֆրանսացի եւ օտար ուսանողներու։
Յառաջացած տարիքին պատճառով հանգստեան կոչուած՝ Էնսթիթիւ կաթոլիկի հայերէնի բեմը յանձնած էր հայր Մերսիէի, որ գրեթէ տասը տարի պաշտօնավարելէ ետք, 1957-ի աշնան փոխադրուեցաւ Հռոմ՝ տեղը տալով՝ հայր Ֆրուատվոյի։
Հայր Լուի Մարիեսի անունը չորս տասնեակ տարիներէ ի վեր սերտօրէն կապուած է Եզնիկի Եղծ Աղանդոցին, որ Ոսկեդարու մեր մատենագրութեան հրաշակերտը կը նկատուի իբրեւ լեզու եւ ոճ։
Շատ կանուխէն՝ 1921-ին սկսած է հետաքրքրուիլ Եզնիկով։ Մէյէ եւ Մաքլեր քաջալերած են զինք, որպէսզի խոր ուսումնասիրութեան ենթարկէ այդ դասական երկը, որ բազմաթիւ շահեկան կողմեր կը ներկայացնէ։
1760-ին է միայն, որ երեւան ելաւ Եղծ Աղանդոցը շնորհիւ Իզմիրի մէջ գտնուած ձեռագիրի մը, որ 1776-ին առաջին անգամ լոյս տեսաւ նոյն քաղաքի Մահտեսի Մարկոսի տպարանին մէջ։ Երկրորդ տպագրութիւնը կատարեց հայր Արսէն Բագրատունի 1826-ին (Վենետիկ)։
Իզմիրի ձեռագիրը, որ 1845-ի մեծ հրդեհին կորսուած կը նկատուէր, 1902-ին Հրաչեայ Աճառեանի կողմէ գտնուեցաւ Էջմիածնի մատենադարանին մէջ։
Հայր Մարիես Եզնիկի ուսումնասիրութեան եւ թարգմանութեան համար աչքի առջեւ ունեցած է նաեւ այս ձեռագիրին լուսատիպ օրինակը։Մամուլի տակ է Եղծ Աղանդոցի գրաբար բնագիրը՝ ֆրանսերէն թարգմանութեամբ, ճոխացած ներածութեամբ եւ քննական ու բաղդատական բազմաթիւ նոթերով, արդիւնք՝ տասնեակ տարիներու պրպտումներու, որոնք գիտական մեծ արժէք կու տան իր աշխատասիրութեան։
Հատորը պիտի հրատարակուի յառաջիկայ տարի Փաթրոլոճիա Օրիէնթալիսի շարքին մէջ, ուր լոյս տեսած են արդէն ուրիշ հայերէն դասական գործեր, ինչպէս Յայսմաւուրքը՝ 12 հատորներով, հայերէն եւ ֆրանսերէն՝ Հ Պայեանի թարգմանութեամբ։
Գ Կիւլպէնկեան հիմնարկութիւնը կարեւոր նուիրատուութեամբ մը իր օժանդակութիւնը կը բերէ Եզնիկի երկլեզուեան հրատարակութեան։ Հանգուցեալ հայագէտը յաճախ ներկայ կըլլար հայկական հաւաքոյթներու։ Դասախօսութիւններ ալ տուած է։
1945-ին, երբ ձեռնարկեցինք վերակենդանացնելու Հայագիտական ընկերութիւնը, միաձայնութեամբ զինք ընտրեցինք նախագահ։ Այս ծրագիրը չյաջողեցաւ դժբախտաբար, ինչպէս դիտել տուած ենք քանիցս։ Երեք տարի առաջ յանձնախումբ մը կազմուեցաւ տօնելու համար իր ութսունամեակը։ Անակնկալ հիւանդութիւնը անկողին քամեց զինք տարիներով։ Ու հայութիւնը առիթ չունեցաւ բարոյական երախտագիտութեան իր տուրքը հատուցանելու այս ազնիւ ֆրանսացիին, որ իր կեանքին մեծագոյն մասը նուիրած էր մեր մատենագրութիւնն ու պատմութիւնը ուսումնասիրելու ապերախտ աշխատանքին։
Իր մահով մեծ կորուստ մը կ՛արձանագրէ հայագիտութիւնը։
Ամենայն հայոց կաթողիկոսն ընդունեց ԵԱՀԿ գլխավոր քարտուղարին
Դեկտեմբերի 16—ին, Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնում Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Գարեգին Բ Ծայրագույն պատրիարք եւ Ամենայն հայոց կաթողիկոսն ընդունեց ԵԱՀԿ գլխավոր քարտուղար Մարկ Պերեն դը Բրիշամբոյին՝ ուղեկցությամբ Հայաստանում ԵԱՀԿ դեսպան Սերգեյ Կապինոսի։Ինչպես հայտնեցին Մայր Աթոռ Ս. Էջմիածնի տեղեկատվական համակարգից, ողջունելով ԵԱՀԿ գլխավոր քարտուղարի այցը Ս. Էջմիածին՝ Վեհափառ հայրապետն իր բարեմաղթանքները փոխանցեց նրան՝ վստահություն հայտնելով, որ նմանատիպ այցերը դրական ազդեցություն են ունենում համագործակցության խթանման եւ տարածաշրջանում հակամարտությունների խաղաղ կարգավորման գործում։ Նորին սրբությունը շնորհակալություն հայտնեց ԵԱՀԿ գլխավոր քարտուղարին տարածաշրջանում ԵԱՀԿ ներդրած ջանքերի եւ իրականացվող ծրագրերի համար։Իր հերթին ԵԱՀԿ գլխավոր քարտուղար Մարկ Պերեն դը Բրիշամբոն շնորհակալություն հայտնեց Վեհափառ հայրապետին բարեմաղթանքների համար եւ ներկայացրեց ԵԱՀԿ գործունեությունը, ինչպես նաեւ իր այցի մանրամասներն ու արդյունքները։ Հանդիպման ընթացքում անդրադարձ կատարվեց Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության խաղաղ կարգավորման գործընթացին։вторник, 16 декември 2008 г.
Ծառայութեան Ճամբով Հոգեւոր Աճ
ԱՐԵՒՄՏԵԱՆ ԹԵՄԻ ԱՌԱՔԵԼՈՒԹԻՒՆԸ ԿԸ ԿԵՆՍԱԳՈՐԾՈՒԻ ՄԵԾԻ ՏԱՆՆ ԿԻԼԻԿԻՈՅ ԿԱԹՈՂԻԿՈՍՈՒԹԵԱՆ ՀՈՎԱՆԻԻՆ ՏԱԿ
ՄԵՍՐՈՊ Ա. ՔՀՆՅ. ԹԱՇՃԵԱՆ
Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութեան Աթոռին Անթիլիաս հաստատումը բնական արդիւնքն էր պատմական բախտորոշ դէպքերու եւ նոյնքան մըն ալ սփիւռքացած մեր ժողովուրդի պահաջներուն, հոգեմտաւոր կարիքներուն։ Այս բովանդակութեան մէջ, երջանկայիշատակ Տ. Սահակ Բ. Կաթողիկոսը ունեցաւ կամրջողի դեր ու նոր մեկնակէտ մը արձանագրեց մեր եկեղեցւոյ կեանքին մէջ։ Անթիլիասը դարձաւ յատկապէս Սփիւռքի հայութեան նոր փարոսը, որմէ արձակուող լոյսը տարածում գտաւ Թեմերուն ճամբով ու Միացեալ Նահանգներու Արեւմտեան ափը հասաւ Արեւմտեան Թեմի հաստատումով։Պատմական անկիւնադարձ մը կերտող երջանկայիշատակ վեհափառին ապրած դժուարին պայմանները, ինչպէս ծանօթ է, բազում էին. թէեւ ան իր կողքին նշանակած էր աթոռակից կաթողիկոս մը, սակայն անոր տրտմութիւններու շարքին աւելցաւ հատ մըն ալ, երբ աթոռակիցը վախճանեցաւ 1936 թուին, հինգ տարիներու հարուստ վաստակ մը ձգելով ետին։ Անոր փոխարէն, կաթողիկոսական ընդհանուր փոխանորդ կը նշանակուի Տ. Պետրոս Արք. Սարաճեանը՝ Կիպրոսի Առաջնորդը։Սահակ Բ. մեծանուն Կաթողիկոսը կը վախճանի 1939ին։ Իրեն կը յաջորդէ Տ. Տ. Պետրոս Ա. Կաթողիկոսը, որ դժբախտաբար կը վախճանի յաջորդ տարի, 1940ի Սեպտեմբերին։ Համաշխարհային Բ. պատերազմը ծագած էր։ Նոր կաթողիկոսի մը ընտրութիւնը կարելի կը դառնայ միայն 1943ին։ Հիւսիսային Ամերիկայի Առաջնորդը՝ Տ. Գարեգին Արք. Յովսէփեանց կաթողիկոս կ՚օծուի երկու տարի ետք, 1945ի Ապրիլին։ Անոր գահակալութեան շրջանին )1945էն 1952(, Կաթողիկոսութիւնը կ՚ունենայ մշակութային ծաղկում։ Կաթողիկոսը՝ ինք, գիտնական մըն էր։ Զարկ կու տայ դպրեվանքին, կ՚արդիականացնէ տպարանը եւ թափ կու տայ հրատարակչական գործին։ Արժէքաւոր հատորներ լոյս կը տեսնեն։ Կաթողիկոսարանի ամսաթերթը աւելի բովանդակալից կը դառնայ։ Դպրեվանքի ուսանողներուն թիւը կը բարձրանայ եւ Ս. Աթոռի գործունէութեան դաշտը կ՚ընդարձակուի։ Անոր վախճանումէն ետք, չորս տարիներ կը սահին, մինչեւ յաջորդին՝ յանձին Բերիոյ Թեմի Առաջնորդ երջանկայիշատակ Զարեհ Ա. Փայասլեան սրբակրօն երիտասարդ կաթողիկոսին ընտրութիւնը եւ օծումը )1956ին(։ Խոր նուիրումի տէր հոգեւորական մըն էր ան, որուն քաջ ծանօթ էր այս տողերուն հեղինակը։ Զարեհ Վեհափառը դպրեվանքի առաջին շրջանաւարտներէն էր։ Ան Բերիոյ Թեմին առաջնորդութիւնը վարած էր շուրջ 16 տարի։ Իր օրերուն, Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութիւնը մասնակից դարձաւ միջ-եկեղեցական շարժումին, Ս. Աթոռի միաբանները սքանչելի աշխատանք տարին այդ ուղղութեամբ։ Անոր ազնուական նկարագիրն ու բարի հոգին խորապէս ազդեցին դպրեվանքի ուսանողներուն վրայ, որոնք քաջաբար մտան հայ եկեղեցւոյ քաղցր լուծին տակ։ Անոր անակնկալ վախճանումը, 48 տարեկանին, 18 Փետրուար 1963ին, խորապէս խոցեց սիրտը համայն հայութեան։ Երջանկայիշատակ Զարեհ Վեհափառը համակ սէր էր ու բարութիւն։ Ան իր սիրտն ու ականջը հայրաբար կը բանար Կիլիկեան կաթողիկոսութեան հովանին փնտռող հատուածներու, որոնք պաշտօնական դիմունագիրով կը բացատրէին Վեհափառին, թէ ինչպէս ներքին թեմական ու ծխական խլրտումներու եւ անհասկացողութիւններու պատճառով՝ դուրս ձգուած են եկեղեցիներէն, զրկուելով խորհրդակատարութիւններէ, Ս. Հաղորդութենէ եւ եկեղեցի յաճախելու առիթէն։ Անցնինք Երջանկայիշատակ Զարեհ Վեհափառի յաջորդին։1963ին, կաթողիկոս կ՚ընտրուի Տ. Խորէն Արք. Բարոյեան։ Իր հովուապետական առաջնորդութեամբ, կաթողիկոսութիւնը դրական ու շինարարական բեղուն շրջան մը կը բոլորէ ի ծառայութիւն ամենակալ Աստուծոյ եւ Հայ ժողովուրդին։ Շնորհիւ իր նկարագիրին, Վեհափառը յաջողած էր Կիլիկեան Աթոռը օժտել նիւթական ամուր ապահովութեամբ։ Եթէ Խորէն Վեհափառը չդասաւանդեց ուսանողներու, բայց խօսեցաւ հայ ժողովուրդին զաւակներուն։ Եթէ գիրքեր չգրեց եւ չհրատարակեց, փոխարէնը շինարարական գործով զբաղեցաւ եւ շինել տուաւ եկեղեցիներ ու բարեզարդեց՝ Լիբանանի Թեմի բոլոր շրջաններուն մէջ։ Միեւնոյն ժամանակ զսպանակիչ ուժը հանդիսացաւ հայեցի դաստիարակութիւն ջամբելու սրբազան գործին։ Կիլիկեան Ս. Աթոռի յաջորդականութիւնը ապահովելու մտադրութեամբ, ան աթոռակից նշանակեց Տ. Գարեգին Արք. Սարգիսեանը՝ Ամերիկայի Արեւելեան Թեմի օրուան Առաջնորդը, 22 Մայիս 1977ին։ Մայիս 29ին ալ Տ. Խորէն Ա. Կաթողիկոսին ձեռամբ աթոռակից կաթողիկոսին օծումը կատարուեցաւ, մասնակցութեամբ Մայր Աթոռ Ս. Էջմիածինի միաբանութեան անդամ արքեպիսկոպոսներու եւ եպիսկոպոսներու եւ ներկայութեամբ բազմահազար հաւատացեալներու։Գարեգին Բ. Աթոռակից Կաթողիկոսը 1983ին յաջորդեց երանաշնորհ Տ. Խորէն Կաթողիկոսին։ Ան իր բարձրագոյն ուսումը ստացած էր Օքսֆորտի համալսարանին մէջ։ Դասաւանդած է եկեղեցւոյ պատմութեան ու աստուածաբանական նիւթեր։ Տեսչական եւ ուսուցչական պաշտօններ վարած է դպրեվանքին մէջ։ Իբրեւ Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոս, ան 18 տարիներու ընթացքին զգալի ներդրումներ ունեցաւ ազգային-կրօնական, մշակութային եւ հրատարակչական բնագաւառներուն մէջ։ Գործօն դեր ունեցաւ միջ-եկեղեցական յարաբերութեանց մէջ։ Իր հիմնական ուղղութիւնը եղած է եկեղեցական կեանքի վերանորոգումն ու վերաշխուժութիւնը։ Բազմաթիւ գիրքեր հրատարակած է աստուածաբանական, հայագիտական, փիլիսոփայական, բարոյագիտական եւ գրական նիւթերու մասին։ Սերունդէ սերունդ պիտի յիշուին իր պերճախօսական ճառերը, եւ ներհուն աստուածաբանի իր շնորհները։ Ան 1995ին ընտրուեցաւ Ամենայն Հայոց կաթողիկոս, սակայն վաղահաս վախճանումով, առիթ չունեցաւ ցուցաբերելու իր բազմակողմանի հոգեկան ու իմացական շնորհները։ Երանաշնորհ Տ. Գարեգին Ա. Ամենայն Հայոց հայրապետը իր աչքերը փակեց 1999ին, Էջմիածնայ մէջ։Գարեգին Բ. Կաթողիկոսի Էջմիածնայ գահ բարձրանալէն ետք, Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Ս. Աթոռին գահակալ ընտրուեցաւ Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Արամ Ա. Կաթողիկոս։ Ան ծնած է 1947ին, վարդապետ ձեռնադրուած է 1968ին։ 1968էն 1975 կը դասաւանդէ Պէյրութի Հայկազեան Քոլէճին մէջ։ 1978ին, տակաւին ուսանող Միացեալ Նահանգներու մէջ, Լիբանանի Թեմի տեղապահ կ՚ընտրուի. այդ օրերուն, Լիբանան կը գտնուէր եղբայրասպան քաղաքացիական պատերազմի մէջ։ Լիբանանի հայութիւն, իր եկեղեցական-ազգային ու ընկերային կեանքերով, մատնուած էր վտանգալից կացութեան։ Տարի մը ետք կ՚ընտրուի Առաջնորդ։ 1980ին կը ստանայ Ծայրագոյն վարդապետի աստիճան, իսկ յաջորդ օրն ալ եպիսկոպոս կը ձեռնադրուի։ 1985ին կը ստանայ Արքութեան տիտղոսը։Արամ Ա. Վեհափառը կը մարմնաւորէ ուխտեալ ու հաւատաւոր եկեղեցականը։ 28 Յունիս 1995ին, ներկայութեամբ Տ. Տ. Գարեգին Ա. Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսին, Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Ազգ. Պատգամաւորական Ժողովը, Անթիլիասի Մայր Տաճարին մէջ զինք կ՚ընտրէ Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոս։ Օծումէն անմիջապէս ետք կը յայտարարէ. «Սրտիս բովանդակ զօրութեամբ կ՚ըսեմ.- ամբողջական ու յանձնառու ծառայութիւն՝ նոյն եւ մէկ եկեղեցւոյ, նոյն եւ մէկ հայրենիքի։ Անթիլիասը բոլորին է անխտիր, եւ անոր դռները բաց են բոլորին առջեւ»։ Հայ եկեղեցւոյ պատմութեան մէջ առաջին անգամն է որ Ամենայն Հայոց կաթողիկոս մը, շրջապատուած պատրիարքներով եւ Մեծի Տանն Կիլիկիոյ ու Ս. Էջմիածնի միաբանութիւններէն 12 եպիսկոպոսներով, կը մասնակցին Կիլիկիոյ Ս. Աթոռին ընտրեալ Կաթողիկոսի օծման արարողութեան։Ներհուն աստուածաբան Վեհափառը 1983ին կ՚ընտրուի Եկեղեցիներու Համաշխարհային Խորհրուդի վարչութեան անդամ, իսկ 1991ին ալ կ՚ընտրուի նախագահ՝ Կեդրոնական ու Գործադիր վարչութեանց։ Սիրոյ եւ խաղաղութեան ջահը ձեռքին, քաջարի Վեհափառը բազմաթիւ այցելութիւններով հանդիպումներ ունեցած է պետութեանց ղեկավարներու եւ կրօնական հաստատութեանց ներկայացուցիչներու հետ, կամուրջներ կերտելով նաեւ իսլամ եւ քրիստոնեայ կրօններուն միջեւ։ Հաշտութեան ռահվիրայ՝ կը հաւատայ, որ խաղաղութիւն կը հաստատուի, եթէ մարդիկ հաշտարար ոգիով լեցուած խօսիլ սկսին իրարու հետ։ Այլ խօսքով՝ հաշտութեան բանալին Սէրն է։Ստեղծագործութեամբ, մարդ արարածին բնութիւն մը տրուած է, որ ըստ էութեան բարի է, քանզի ինչ որ Աստուած ստեղծած է, չի կրնար չար ըլլալ։ Մարդ արարածին բնութիւնը, սակայն, փոփոխական է, թէեւ կրնայ երանութեան հասնիլ, եթէ շարունակէ կապուած մնալ անփոփոխելի եւ գերագոյն Բարիին՝ Աստուծոյ։Սակայն հարկ է գիտնալ, որ մարդուն բնութիւնը չէ որ ընթացք կու տայ չարութեան, այլ՝ անոր ազատ կամքը։Չարին իշխանութեան ներքեւ կը տառապի երկրագունտը, կը տուայտի մարդկութիւնը։ Ստեղծուած աշխարհը ոչ միայն հետզհետէ անկատարելիութեան կը դիմէ, այլ նաեւ Աստուծոյ պատկերին նմանողութեամբ ստեղծուած մարդ արարածն ալ, իր գոյութեան նպատակէն կը հեռանայ արագընթաց, նաեւ ընտրելով վիրաւորուած ապրիլ ապականուած աշխարհի մը մէջ։ Սատանան է, ուրեմն, սկիզբը մարդկային դժբախտութեանց։ Հայց. Առաքելական եկեղեցին չի կրնար կրաւորական դիրք բռնել այս երեւոյթին դիմաց։ Մարդ արարածը գործիք դարձած է չարին ձեռքերուն մէջ։ Ու հակառակ անոր, որ գիտենք թէ համայն աշխարհը չարին մէջ է, գիտենք նաեւ, որ մենք ալ Աստուծմէ ենք )Ա. Յովհ. 5։19(։ Հետեւաբար, անհրաժեշտ է պատրաստուիլ պաշտպանութեան։ Շնորհն է մեր պաշտպանութեան ամրոցը։ Առաքինութեան զէնքերով զինուելու է, որպէսզի քրիստոնեան անխոցելի մնայ։ «Մէկդի նետենք խաւարի գործիքները եւ հագնինք լոյսի զրահը», կ՚ըսէ առաքեալը )Հռոմ. 13։13(։
Tuesday, December 16, 2008
ԱՍՊԱՐԷԶ
ՄԵՍՐՈՊ Ա. ՔՀՆՅ. ԹԱՇՃԵԱՆ
Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութեան Աթոռին Անթիլիաս հաստատումը բնական արդիւնքն էր պատմական բախտորոշ դէպքերու եւ նոյնքան մըն ալ սփիւռքացած մեր ժողովուրդի պահաջներուն, հոգեմտաւոր կարիքներուն։ Այս բովանդակութեան մէջ, երջանկայիշատակ Տ. Սահակ Բ. Կաթողիկոսը ունեցաւ կամրջողի դեր ու նոր մեկնակէտ մը արձանագրեց մեր եկեղեցւոյ կեանքին մէջ։ Անթիլիասը դարձաւ յատկապէս Սփիւռքի հայութեան նոր փարոսը, որմէ արձակուող լոյսը տարածում գտաւ Թեմերուն ճամբով ու Միացեալ Նահանգներու Արեւմտեան ափը հասաւ Արեւմտեան Թեմի հաստատումով։Պատմական անկիւնադարձ մը կերտող երջանկայիշատակ վեհափառին ապրած դժուարին պայմանները, ինչպէս ծանօթ է, բազում էին. թէեւ ան իր կողքին նշանակած էր աթոռակից կաթողիկոս մը, սակայն անոր տրտմութիւններու շարքին աւելցաւ հատ մըն ալ, երբ աթոռակիցը վախճանեցաւ 1936 թուին, հինգ տարիներու հարուստ վաստակ մը ձգելով ետին։ Անոր փոխարէն, կաթողիկոսական ընդհանուր փոխանորդ կը նշանակուի Տ. Պետրոս Արք. Սարաճեանը՝ Կիպրոսի Առաջնորդը։Սահակ Բ. մեծանուն Կաթողիկոսը կը վախճանի 1939ին։ Իրեն կը յաջորդէ Տ. Տ. Պետրոս Ա. Կաթողիկոսը, որ դժբախտաբար կը վախճանի յաջորդ տարի, 1940ի Սեպտեմբերին։ Համաշխարհային Բ. պատերազմը ծագած էր։ Նոր կաթողիկոսի մը ընտրութիւնը կարելի կը դառնայ միայն 1943ին։ Հիւսիսային Ամերիկայի Առաջնորդը՝ Տ. Գարեգին Արք. Յովսէփեանց կաթողիկոս կ՚օծուի երկու տարի ետք, 1945ի Ապրիլին։ Անոր գահակալութեան շրջանին )1945էն 1952(, Կաթողիկոսութիւնը կ՚ունենայ մշակութային ծաղկում։ Կաթողիկոսը՝ ինք, գիտնական մըն էր։ Զարկ կու տայ դպրեվանքին, կ՚արդիականացնէ տպարանը եւ թափ կու տայ հրատարակչական գործին։ Արժէքաւոր հատորներ լոյս կը տեսնեն։ Կաթողիկոսարանի ամսաթերթը աւելի բովանդակալից կը դառնայ։ Դպրեվանքի ուսանողներուն թիւը կը բարձրանայ եւ Ս. Աթոռի գործունէութեան դաշտը կ՚ընդարձակուի։ Անոր վախճանումէն ետք, չորս տարիներ կը սահին, մինչեւ յաջորդին՝ յանձին Բերիոյ Թեմի Առաջնորդ երջանկայիշատակ Զարեհ Ա. Փայասլեան սրբակրօն երիտասարդ կաթողիկոսին ընտրութիւնը եւ օծումը )1956ին(։ Խոր նուիրումի տէր հոգեւորական մըն էր ան, որուն քաջ ծանօթ էր այս տողերուն հեղինակը։ Զարեհ Վեհափառը դպրեվանքի առաջին շրջանաւարտներէն էր։ Ան Բերիոյ Թեմին առաջնորդութիւնը վարած էր շուրջ 16 տարի։ Իր օրերուն, Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութիւնը մասնակից դարձաւ միջ-եկեղեցական շարժումին, Ս. Աթոռի միաբանները սքանչելի աշխատանք տարին այդ ուղղութեամբ։ Անոր ազնուական նկարագիրն ու բարի հոգին խորապէս ազդեցին դպրեվանքի ուսանողներուն վրայ, որոնք քաջաբար մտան հայ եկեղեցւոյ քաղցր լուծին տակ։ Անոր անակնկալ վախճանումը, 48 տարեկանին, 18 Փետրուար 1963ին, խորապէս խոցեց սիրտը համայն հայութեան։ Երջանկայիշատակ Զարեհ Վեհափառը համակ սէր էր ու բարութիւն։ Ան իր սիրտն ու ականջը հայրաբար կը բանար Կիլիկեան կաթողիկոսութեան հովանին փնտռող հատուածներու, որոնք պաշտօնական դիմունագիրով կը բացատրէին Վեհափառին, թէ ինչպէս ներքին թեմական ու ծխական խլրտումներու եւ անհասկացողութիւններու պատճառով՝ դուրս ձգուած են եկեղեցիներէն, զրկուելով խորհրդակատարութիւններէ, Ս. Հաղորդութենէ եւ եկեղեցի յաճախելու առիթէն։ Անցնինք Երջանկայիշատակ Զարեհ Վեհափառի յաջորդին։1963ին, կաթողիկոս կ՚ընտրուի Տ. Խորէն Արք. Բարոյեան։ Իր հովուապետական առաջնորդութեամբ, կաթողիկոսութիւնը դրական ու շինարարական բեղուն շրջան մը կը բոլորէ ի ծառայութիւն ամենակալ Աստուծոյ եւ Հայ ժողովուրդին։ Շնորհիւ իր նկարագիրին, Վեհափառը յաջողած էր Կիլիկեան Աթոռը օժտել նիւթական ամուր ապահովութեամբ։ Եթէ Խորէն Վեհափառը չդասաւանդեց ուսանողներու, բայց խօսեցաւ հայ ժողովուրդին զաւակներուն։ Եթէ գիրքեր չգրեց եւ չհրատարակեց, փոխարէնը շինարարական գործով զբաղեցաւ եւ շինել տուաւ եկեղեցիներ ու բարեզարդեց՝ Լիբանանի Թեմի բոլոր շրջաններուն մէջ։ Միեւնոյն ժամանակ զսպանակիչ ուժը հանդիսացաւ հայեցի դաստիարակութիւն ջամբելու սրբազան գործին։ Կիլիկեան Ս. Աթոռի յաջորդականութիւնը ապահովելու մտադրութեամբ, ան աթոռակից նշանակեց Տ. Գարեգին Արք. Սարգիսեանը՝ Ամերիկայի Արեւելեան Թեմի օրուան Առաջնորդը, 22 Մայիս 1977ին։ Մայիս 29ին ալ Տ. Խորէն Ա. Կաթողիկոսին ձեռամբ աթոռակից կաթողիկոսին օծումը կատարուեցաւ, մասնակցութեամբ Մայր Աթոռ Ս. Էջմիածինի միաբանութեան անդամ արքեպիսկոպոսներու եւ եպիսկոպոսներու եւ ներկայութեամբ բազմահազար հաւատացեալներու։Գարեգին Բ. Աթոռակից Կաթողիկոսը 1983ին յաջորդեց երանաշնորհ Տ. Խորէն Կաթողիկոսին։ Ան իր բարձրագոյն ուսումը ստացած էր Օքսֆորտի համալսարանին մէջ։ Դասաւանդած է եկեղեցւոյ պատմութեան ու աստուածաբանական նիւթեր։ Տեսչական եւ ուսուցչական պաշտօններ վարած է դպրեվանքին մէջ։ Իբրեւ Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոս, ան 18 տարիներու ընթացքին զգալի ներդրումներ ունեցաւ ազգային-կրօնական, մշակութային եւ հրատարակչական բնագաւառներուն մէջ։ Գործօն դեր ունեցաւ միջ-եկեղեցական յարաբերութեանց մէջ։ Իր հիմնական ուղղութիւնը եղած է եկեղեցական կեանքի վերանորոգումն ու վերաշխուժութիւնը։ Բազմաթիւ գիրքեր հրատարակած է աստուածաբանական, հայագիտական, փիլիսոփայական, բարոյագիտական եւ գրական նիւթերու մասին։ Սերունդէ սերունդ պիտի յիշուին իր պերճախօսական ճառերը, եւ ներհուն աստուածաբանի իր շնորհները։ Ան 1995ին ընտրուեցաւ Ամենայն Հայոց կաթողիկոս, սակայն վաղահաս վախճանումով, առիթ չունեցաւ ցուցաբերելու իր բազմակողմանի հոգեկան ու իմացական շնորհները։ Երանաշնորհ Տ. Գարեգին Ա. Ամենայն Հայոց հայրապետը իր աչքերը փակեց 1999ին, Էջմիածնայ մէջ։Գարեգին Բ. Կաթողիկոսի Էջմիածնայ գահ բարձրանալէն ետք, Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Ս. Աթոռին գահակալ ընտրուեցաւ Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Արամ Ա. Կաթողիկոս։ Ան ծնած է 1947ին, վարդապետ ձեռնադրուած է 1968ին։ 1968էն 1975 կը դասաւանդէ Պէյրութի Հայկազեան Քոլէճին մէջ։ 1978ին, տակաւին ուսանող Միացեալ Նահանգներու մէջ, Լիբանանի Թեմի տեղապահ կ՚ընտրուի. այդ օրերուն, Լիբանան կը գտնուէր եղբայրասպան քաղաքացիական պատերազմի մէջ։ Լիբանանի հայութիւն, իր եկեղեցական-ազգային ու ընկերային կեանքերով, մատնուած էր վտանգալից կացութեան։ Տարի մը ետք կ՚ընտրուի Առաջնորդ։ 1980ին կը ստանայ Ծայրագոյն վարդապետի աստիճան, իսկ յաջորդ օրն ալ եպիսկոպոս կը ձեռնադրուի։ 1985ին կը ստանայ Արքութեան տիտղոսը։Արամ Ա. Վեհափառը կը մարմնաւորէ ուխտեալ ու հաւատաւոր եկեղեցականը։ 28 Յունիս 1995ին, ներկայութեամբ Տ. Տ. Գարեգին Ա. Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսին, Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Ազգ. Պատգամաւորական Ժողովը, Անթիլիասի Մայր Տաճարին մէջ զինք կ՚ընտրէ Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոս։ Օծումէն անմիջապէս ետք կը յայտարարէ. «Սրտիս բովանդակ զօրութեամբ կ՚ըսեմ.- ամբողջական ու յանձնառու ծառայութիւն՝ նոյն եւ մէկ եկեղեցւոյ, նոյն եւ մէկ հայրենիքի։ Անթիլիասը բոլորին է անխտիր, եւ անոր դռները բաց են բոլորին առջեւ»։ Հայ եկեղեցւոյ պատմութեան մէջ առաջին անգամն է որ Ամենայն Հայոց կաթողիկոս մը, շրջապատուած պատրիարքներով եւ Մեծի Տանն Կիլիկիոյ ու Ս. Էջմիածնի միաբանութիւններէն 12 եպիսկոպոսներով, կը մասնակցին Կիլիկիոյ Ս. Աթոռին ընտրեալ Կաթողիկոսի օծման արարողութեան։Ներհուն աստուածաբան Վեհափառը 1983ին կ՚ընտրուի Եկեղեցիներու Համաշխարհային Խորհրուդի վարչութեան անդամ, իսկ 1991ին ալ կ՚ընտրուի նախագահ՝ Կեդրոնական ու Գործադիր վարչութեանց։ Սիրոյ եւ խաղաղութեան ջահը ձեռքին, քաջարի Վեհափառը բազմաթիւ այցելութիւններով հանդիպումներ ունեցած է պետութեանց ղեկավարներու եւ կրօնական հաստատութեանց ներկայացուցիչներու հետ, կամուրջներ կերտելով նաեւ իսլամ եւ քրիստոնեայ կրօններուն միջեւ։ Հաշտութեան ռահվիրայ՝ կը հաւատայ, որ խաղաղութիւն կը հաստատուի, եթէ մարդիկ հաշտարար ոգիով լեցուած խօսիլ սկսին իրարու հետ։ Այլ խօսքով՝ հաշտութեան բանալին Սէրն է։Ստեղծագործութեամբ, մարդ արարածին բնութիւն մը տրուած է, որ ըստ էութեան բարի է, քանզի ինչ որ Աստուած ստեղծած է, չի կրնար չար ըլլալ։ Մարդ արարածին բնութիւնը, սակայն, փոփոխական է, թէեւ կրնայ երանութեան հասնիլ, եթէ շարունակէ կապուած մնալ անփոփոխելի եւ գերագոյն Բարիին՝ Աստուծոյ։Սակայն հարկ է գիտնալ, որ մարդուն բնութիւնը չէ որ ընթացք կու տայ չարութեան, այլ՝ անոր ազատ կամքը։Չարին իշխանութեան ներքեւ կը տառապի երկրագունտը, կը տուայտի մարդկութիւնը։ Ստեղծուած աշխարհը ոչ միայն հետզհետէ անկատարելիութեան կը դիմէ, այլ նաեւ Աստուծոյ պատկերին նմանողութեամբ ստեղծուած մարդ արարածն ալ, իր գոյութեան նպատակէն կը հեռանայ արագընթաց, նաեւ ընտրելով վիրաւորուած ապրիլ ապականուած աշխարհի մը մէջ։ Սատանան է, ուրեմն, սկիզբը մարդկային դժբախտութեանց։ Հայց. Առաքելական եկեղեցին չի կրնար կրաւորական դիրք բռնել այս երեւոյթին դիմաց։ Մարդ արարածը գործիք դարձած է չարին ձեռքերուն մէջ։ Ու հակառակ անոր, որ գիտենք թէ համայն աշխարհը չարին մէջ է, գիտենք նաեւ, որ մենք ալ Աստուծմէ ենք )Ա. Յովհ. 5։19(։ Հետեւաբար, անհրաժեշտ է պատրաստուիլ պաշտպանութեան։ Շնորհն է մեր պաշտպանութեան ամրոցը։ Առաքինութեան զէնքերով զինուելու է, որպէսզի քրիստոնեան անխոցելի մնայ։ «Մէկդի նետենք խաւարի գործիքները եւ հագնինք լոյսի զրահը», կ՚ըսէ առաքեալը )Հռոմ. 13։13(։
Tuesday, December 16, 2008
ԱՍՊԱՐԷԶ
«ՇՈՂԱԿՆ ԱՐԱՐԱՏՅԱՆ»-ԻՆ ՀԱՅՏՆԻ ՉԷ ՍԱՆԱՀԻՆ ՎԱՆՔԻ ՏԵՂԸ...
Միջնադարյան Հայաստանի վանքերից է Լոռվա մարզում գտնվող ճարտարապետական գոհարների համալիրը` Սանահինի վանքը: Այն իրավամբ համարվում է Հայաստանի առաջնակարգ հուշահամալիրներից մեկը, ուստի թվում էր, թե նրա անունն ու տեղը հայտնի պետք է լիներ գոնե մտավորականությանը:Հակառակ այս իրողության, Սանահինի վանքի եւ նրա գտնվելու տեղի մասին նվազագույն գաղափար չունեն Հայ Առաքելական եկեղեցու Արարատյան թեմի պաշտոնաթերթ «Շողակն Արարատյան»-ի խմբագրությունում, քանի որ նշյալ թերթի սույն թվի թիվ 17-ի 6-րդ էջում մանրամասնորեն նկարագրված է եկեղեցի, գավիթ, մագիստրոսի ճեմարան, արքայական դամբարան, զանգակատուն, մատենադարան եւ փոքրիկ գավիթ ունեցող մի անհայտ տեղադրությամբ անանուն վանք, որն ըստ հոդվածագրի գտնվում էր Բորչալուի գավառում:Թերթի խմբագրին եւ հոդվածագրին, կարծում ենք, արժե հիշեցնել եւ զգուշացնել, որ հայերս ստիպված չենք մեր Լոռին ներկայացնել բորչալու թյուրքական ցեղի անունով ցարական տիրապետության օրոք ձեւավորված եւ ավելի քան 90 տարի արդեն գոյություն չունեցող վարչական միավորի մեջ եւ այսու խորհուրդ ենք տալիս մեր մամուլի էջերը անգրագիտության ցուցահանդեսի չվերածել:ՍԱՄՎԵԼ ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆ
Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. ԱՐԱՄ Ա. ԿԱԹՈՂԻԿՈՍ ԸՆԴՈՒՆԵՑ ՊՈՒԼՈՍ ՄԱԹԱՐ ԵՊԻՍԿՈՊՈՍԸ
12/13/2008
Շաբաթ 13 Դեկտեմբեր 2008-ի առաւօտուն, Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Արամ Ա.
Կաթողիկոս Վեհարանի իր գրասենեակին մէջ ընդունեց մարոնիներու Պէյրութի առաջնորդ Պուլոս Մաթար Եպիսկոպոսը:Հանդիպման ընթացքին քննարկուեցան Միջին Արեւելքի Եկեղեցիներու Խորհուրդի յառաջիկայ ծրագիրները: Խօսակցութեանց առանցքը հանդիսացաւ Խորհուրդի զանազան բաժանմունքներուն գործունէութիւնը, որոնք նոր ծրագրաւորման ենթարկուած էին Ընդհանուր Ժողովէն ետք, երբ Նորին Սրբութիւնը ընտրուած էր Խորհուրդի չորս նախագահներէն մին:
Վեհափառ Հայրապետը այս առիթով անդրադարձաւ նաեւ անցնող ամիս Վատիկան կատարած իր պաշտօնական այցելութեան, եւ կարգ մը մանրամասնութիւններ հաղորդեց Մաթար Եպիսկոպոսին, որոնք տեղական ու շրջանային մակարդակի վրայ գործակցութեան նոր կարեւորութիւններ կրնան ստեղծել:
ՄԵԾԻ ՏԱՆՆ ԿԻԼԻԿԻՈՅ ԿԱԹՈՂԻԿՈՍՈՒԹԵԱՆ ՄԱՍՆԱԿՑՈՒԹԻՒՆԸ ԵԿԵՂԵՑԻՆԵՐՈՒ ՀԱՄԱՇԽԱՐՀԱՅԻՆ ԽՈՐՀՈՒՐԴԻ ՔՐԻՍՏՈՆԵԱՅ-ԻՍԼԱՄ ԵՐԿԽՕՍՈՒԹԵԱՆ ՄԻՋԱԶԳԱՅԻՆ ՀԱՄԱԳՈՒՄԱՐԻՆ ԹԵՀՐԱՆՈՒՄ
12/14/2008 13-14 Դեկտեմբեր 2008, Թեհրանի մէջ, քրիստոնեայ-իսլամ երկխօսութեան միջազգային համագումար մը տեղի ունեցաւ Եկեղեցիներու Համաշխարհային Խորհուրդի Իսլամ-Քրիստոնեայ Յարաբերութիւններու Բաժանմունքին եւ Իրանի Իսլամական Մշակոյթի եւ Միջազգային Հաղորդակցութեան Կազմակերպութեան Միջ-կրօնական Երկխօսութեան Կեդրոնին մասնակցութեամբ:
Եկեղեցիներու Համաշխարհային Խորհուրդի պատուիրակութիւնը գլխաւորեց Գերշ. Տ. Սեպուհ Արք. Սարգիսեան (Առաջնորդ Թեհրանի Հայոց):
Համագումարի դասախօսութիւններուն առանցքը կազմեց տարբեր կրօններու հետեւորդներուն միջեւ համակեցութիւնը: Սեպուհ Սրբազան դասախօսեց ՙՀայերը Իրանի մէջ - քրիստոնեայ-իսլամ համատեղ կեցութեան տիպար օրինակ՚ նիւթին շուրջ:
14 Դեկտեմբերին, նոյն կեդրոնէն ներս, Սեպուհ Սրբազան մասնակցեցաւ ուրիշ միջազգային համագումարի մըն ալ, որուն գլխաւոր թեման էր ՙՔաղաք եւ երկխօսութիւն՚ը:
Յայտնենք, որ Ե.Հ.Խ.-ին եւ Իրանի Իսլամական Հանրապետութեան Կրօնական Երկխօսութեանց Բաժանմունքին միջեւ երկխօսութիւնը ու գործակցութիւնը սկսաւ, Վեհափառ Հայրապետին նախաձեռնութեամբ շուրջ տասը տարիներ առաջ եւ տարին անգամ մը հանդիպում տեղի կ’ունենայ հերթաբար Ժընեւի եւ Թեհրանի մէջ: Այս ծիրէն ներս շուրջ չորս տարիներ առաջ նախկին Նախագահ Խաթեմի այցելեց Ժընեւի Ե.Հ.Խ.-ի կեդրոնը եւ դասախօսութիւն տուաւ:
Ս. ՅԱԿՈԲ ՄԾԲՆԱՑԻ ՀԱՅՐԱՊԵՏԻ, ՄԱՐՈՒԳԷ ՃԳՆԱՒՈՐԻ ԵՒ ՄԵԼԻՏՈՍ ԵՊԻՍԿՈՊՈՍԻ Ի ՅԻՇԱՏԱԿ ՏՕՆԱԿԱՏԱՐՈՒԹԻՒՆ ԴՊՐԵՎԱՆՔԷՆ ՆԵՐՍ
12/12/2008Հայ Առաքելական Սուրբ Եկեղեցւոյ տօնացոյցին համաձայն նշուեցաւ Ս. Յակոբ Մծբնացի Հայրապետի, Մարուգէ Ճգնաւորի եւ Մելիտոս Եպիսկոպոսի յիշատակը:
Ուրբաթ, 12 Դեկտեմբեր 2008-ին, յետ դասընթացքներուն, Դպրեվանեցիները Երեկոյեան Ժամերգութիւնը կատարելէ ետք, նաեւ կատարեցին Սուրբերուն յիշատակի Նախատօնակը:
Նոյն երեկոյ, Դպրեվանքի սրահին մէջ տեղի ունեցաւ յատուկ հանդիսութիւն, գեղարուեստական յայտագրով, թատերական ներկայացումով ու դասախօսութեամբ: Ժառանգաւորաց բաժնէն՝ Երրորդ ժառանգաւորացի սաները պատրաստած էին գեղարուեստական յայտագիրը: Ներկայ գտնուեցան նաեւ Դպրեվանքի հայոց լեզուի եւ Գրականութեան դասախօս՝ Տիար Սարգիս Կիրակոսեան:
Բացման խօսքով հանդէս եկաւ Գարտանաքեան Յակոբ: Ապա յաջորդաբար Ստեփանեան Յովհաննէս ներկայացուց Յակոբի կեանքն ու գործունէութիւնը, իսկ Քիւրքլեան Վիգէն ընթերցեց Ս. Աւետարանէն հատուած մը: Ս. Մարուգէ Ճգնաւորի եւ Մելիտոս Եպիսկոպոսի կեանքն ու գործունէութիւնը ներկայացուց Սապունճեան Գարլոս, իսկ Նարեկ Աղօթամատեանէն հատուած մը կարդաց Ալթունեան Յովհաննէս: Կիրակոսեան Աբրահամ Ս. Յակոբին նուիրուած ՙՅաղթող եւ Սուրբ Հայրապետ՚ շարականէն հատուած մը երգեց: Ապա ամբողջ դասարանին մասնակցութեամբ ներկայացուեցաւ կենդանի պատկեր, որ առնուած էր Ս. Յակոբի հրաշագործ կեանքէն:
Աւարտին Տիար Սարգիս Կիրակոսեան իր սրտի խօսքը փոխանցեց դպրեվանեցիներուն: Անդրադառնալով անոնց առաքինի վարքին ու հաւատացեալներու վրայ ունեցած ազդեցութեան, ան ըսաւ. ՙՍուրբերը նպաստեցին հայ ժողովուրդի հաւատքի աճման եւ բարօրութեան, իրենց կենցաղով, քրիստոնէավայել ներողամտութեամբ, եղբայրասիրութեամբ ու խոնարհութեամբ՚:
Եզրափակումը կատարուեցաւ Դպրեվանքի Հսկիչ՝ Հոգշ. Տ. Մակար Աբղ. Աշգարեանի կողմէ: Ան գնահատեց Երրորդ ժառանգաւորացի սաները իրենց տարած աշխատանքին համար, ապա բոլորին ուղղելով իր խօսքը, ըսաւ. ՙԱյսօր մենք հոգեպէս կ’ազդուրուեցանք մեր երանելի սուրբերուն վարքով ու սրբակեաց կենցաղով՚: Հայր Սուրբը կոչ ուղղեց դպրեվանեցիներուն հետեւելու անոնց օրինակին:
16 Դեկտեմբեր, Երեքշաբթի ԳՈՐԾԸ ԿԸ ՄՆԱՅ
Անիկա գէշ լուրէն չի վախնար, անոր սիրտը հաստատ է ու Տէրոջը կը վստահի:
Սաղմոս 112.7
Մեր կեանքը միշտ եղած է որոշ չափով պարզ: Երբ կինս եւ ես ամուսնացանք, երբէք հարստութիւն կամ փառք փնտրելու ետեւէ չէինք: Պարզապէս ձեւ մը կը փնտրէինք զԱստուած փառաւորելու, ինչ ալ ըլլար Իր տուածը մեզի՝ ընելու: Մինչ մեր զաւակները սկսան մեծնալ եւ ես սկսայ աշխատիլ, մեր նպատակը մնաց նոյնը՝ կեդրոնանալ զԱստուած փառաբանելու ճշմարտութեան շուրջ:
Սակայն, 2002-ին պատահեցաւ ամէնագէշը՝ մեր 17 տարեկան աղջկան՝ Մըլիսայի արկածամահ ըլլալը եւ անակնկալօրէն երկինք փոխադրուիլը:
Այդ անակնկալին առջեւ, մենք ստիպուեցանք վերատեսութեան ենթարկել ամէն բան: Կրնայի՞նք արդեօք որպէս մեծ կորուստի մատնուած ծնողներ, նոյն ձեւով փառաբանել զԱստուած: Կամ այ անկրելի եւ դառն կացութեան առջեւ, թոյլ պիտի տայի՞նք, որ կեանքի մեր նպատակը փոխուէր:
Տիկնոջս հետ, երկար ատեն խոկումներ ունեցանք այդ հարցին շուրջ: Երբ Անոր, որուն վստահած ես զաւակներդ, թոյլ կու տայ, որ անոնցմէ մէկը այդպէս անակնկալօրէն առնուի մեզմէ, այլեւս դիւրին պիտի ըլլար դադրիլ վստահելէ, ծառայելէ եւ ուրիշները Իրեն առաջնորդելէ: Սակայն, սաղմոսերգուին խօսքերը ցոյց տուին մեզի շիտակ ճամբան. «Ան յաւիտեան պիտի չսասանի ... Անոր սիրտը հաստատ է» (Սաղմ. 112.6-7): Ուրեմն, որքան ալ դժուարին հարցեր դիմագրաւելու ըլլանք, կրնանք «հաստատօրէն Տէրոջ վստահիլ»: Նոյնիսկ «չարագուշակ լուրերու» առջեւ, մեր գործն է Զինք փառաւորել:
ՑԱՒԻ ԱՏԵՆ ՎՍՏԱՀԻԼԸ ԱՍՏՈՒԾՈՅ, ՄԵԶԻ Կ'ՕԳՆԷ ՅԱՂԹԱՀԱՐԵԼՈՒ ՄԵՐ ՏՐՏՄՈՒԹԻՒՆԸ:
Абонамент за:
Публикации (Atom)