Հարցազրոյց Բաբգէն վրդ.Սալպեանի հետ Ջաւախքի առաջնորդական փոխանորդ եւ վիրահայութեան թեմի փոխ առաջնորդ։

21/12/2008 13.12.37

Հարցում – Ղարաբաղեան շարժումէն ետք, հայրենիքի թէ սփիւռքի հայութեան կեդրոնացումը կ'երթար գրաւեալ հողերէն անդին դէպի հայոց Ջաւախքը: Կրնա՞նք համեմատութիւն մը ընել Ջաւախքի քաղաքական այսօրուան կացութեան եւ երէկուան Ղարաբաղի միջեւ:

Պատասխան – Գիտէք, իրականութեան մէջ, մեր խնդիրները եւ Արցախում եւ Ջաւախքում նո՛յնն են: Առաջին հերթին հայապահպանութեան մեծ խնդիր ունենք: 1990 թուականից յետոյ կարողացանք Արցախը ազատագրել, թող որ իրենք որոշեն իրենց սեփական ճակատագիրը: Նոյնը չէր կարելի է ասել Ջաւախքի պարագային, որովհետեւ Ջաւախքը աւելի մեծ էր քան արցախահայութիւնը որ կը գտնուէր վրացական իշխանութիւնների քմահաճոյքի տակ: Եւ 90 թուականից յետոյ երբ հռչակուեց Վրաստանի Հանրապետութիւն եւ սկսուեց հալածանքները ուղղակի բացէ բաց հայութեան նկատմամբ: Այդ ժամանակուայ նորանշանակ նախագահ Կամսախուրդիա ազգանունով բացէ բաց ասում էր որ Վրաստանը վրացիների համար է

Հարցում – Ջաւախք ըսելով մենք ի՞նչ տարածութիւն կը հասկնանք, քանի՞ գիւղ:

Պատասխան – Ջաւախք ասելով մենք հասկանում ենք մօտաւորապէս, հոգեւոր իմաստով, եօթը համայնք եւ 132 գիւղ: Մինչեւ 90 թուականը մօտաւորապէս 80-85 տոկոս իշխում էր հայութիւնը, իսկ քսան տոկոս ապրում էին այլազգիներ ոչ թէ միայն վրացիներ, հրեաներ, ռուսներ, վրացիներ անշուշտ: Այսօր Ապզխայում վիճակը շատ փոխուած է: Ուրեմն մօտ 35-40 տոկոսը հայ է ապրում եւ 60 տոկոս վրացիներ: Ախալքալաքի շրջանում ուրեմն ապրում է 93 տոկոս հայ եւ 7 տոկոս վրացի: Նինաց Չինկայի շրջանը, որ սուրբ քաղաք է եղել, ուրեմն հռիփսիմեանց կոյսերը ճանապարհով անցել են այդ քաղաքից՝ Սուրբ Նենայի քաղաքը: Այդ տարածքում մենք ունենք երեք դպրոց: Հիմնական ասեմ որ 1990 թուականին խօսում ենք 200 հազար հայութեան մասին, մեր համեստ կարծիքով այսօր պիտի լինի 130-150 հազար հայ:

Հարցում – Արագ կերպով ակնարկ մը եթէ նետենք մեր կրթական վիճակին, արդեօք մեր դպրոցներէն ներս հայեցի կրթութիւն եւ հայերէն լեզուի ուսուցում կը տրուի՞:

Պատասխան – Դպրոցների վիճակը շատ վատ է էն առումով որ հիմնականում դպրոցաշէնքերը քանդուած վիճակ կամ աւերուած վիճակ ունին: Ուսուցիչների տարիքը արդէն շատ բարձրացած է, եւ այսինքն կ'երեւի վերջին ուսուցիչը որ Հայաստանում վերապատրաստուել է արդէն 20-30 տարի առաջ էր: Ժողովուրդը կ'երեւի 90 տոկոսից աւելի չի տիրապետում վրացերէն լեզուին: Խօսում են արեւմտահայերէն: Իրենց բարբառը Էրզրումի շրջանի բարբառն է:

Հարցում – Եկեղեցական ձեր համայնքը քանի՞ գործող եկեղեցի ունի:

Պատասխան – Ամէն գիւղում, ուրեմն 132 գիւղում մենք ունինք եկեղեցի: Մինչեւ 90 թուականը սակայն գործում էր միայն երկու եկեղեցի. Ախալցխայի Ս. Գրիգոր Լուսաւորիչ եւ Ախալքալաքի Ս. Խաչ եկեղեցիները: 93 թուականին նաեւ վերադարձուեց Ս. Սարգիս եկեղեցին: Ուրեմն եօթը տարուան մէջ մենք կարողացանք 15 եկեղեցի վերաբանալ: Ուրեմն այսօր մենք ունինք 15 գործօն եկեղեցիներ:

Հարցում – Պատմութենէն ծանօթ' Ջաւախքի հայութիւնը անցեալին կարեւոր ազգային քաղաքական ու մշակութային գործիչներ ու մտաւորականներ տուած է Հայաստանին: Քանի մը անուններ արդօք կրնա՞ք յիշել անոնցմէ:

Պատասխան – Հիմնականում Հայաստանի Առաջին Հանրապետութիւնը կազմուած էր Ջաւախքի հայերով. Համօ Օհանջանեան, Ռուբէն Տէր Մինասեան, Ռուբէն Դարբինան, Յովհաննէս Քաջազնունի ... գոնէ այս չորսը, որոնք քաղաքական գործիչներ էին առաջին հանրապետութեան ժամանակ: Շարլ Ազնաւուրի ծնողները ծնունդով ջաւախցի են: Նկարիչներ Կոջոյեան, Կոտոլեան: Վիպասան Դերենիկ Դեմիրճեան, երգչուհի Լուսինէ Զաքարեան, շատ ու շատ լուսաւոր դէմքեր է տուել Ջաւախքը: Ու այսօր դժուար է որ նորից անցեալի նման դէմքեր տայ: Նայեցէք արդէն մեր կրթութեան տխուր վիճակին: Ջաւախքը մի՛շտ եղել է Հայաստանի համար բազկերակ, մտաւորականների ծնունդ տուող:

Հարցում – Իսկ հայ կաթողիկէներ ի՞նչ վիճակ ունին:

Պատասխան – Ուղղակի իրենցը զուտ եկեղեցական է: Ունինք կաթողիկէ տասը գիւղ, եթէ չեմ սխալւում, այդ շրջաններում: Նրանք իրենք իրենց մէջն են:

Հարցում – Իսկ Հռիփսիմեանց հայ քոյրեր որքան գիտեմ գտնուելու են ձեր շրջանները:

Պատասխան – Ո՜չ, հիմնականում նրանք Կիւմրիի շրջաններում են, քոյր Արուսեակը կայ, սփիւռքահայ է: Մենք իրենց հետ մեծ կապի մէջ ենք, իրենց աշխատանքը մենք գնահատում ենք: Շատ ջերմ հայրենասիրութիւն կայ նրանց մէջ:

Հարցում – Վերջին հարցում. Ջաւախքը մեր պատմական Հայաստանի ո՞ր նահանգին մաս կը կազմէր:

Պատասխան – Գուգարաց նահանգին մէջ էր ու եթէ երբ գաք որ տեսնէ՞ք Գուգարքը որ վերջանում է Ջաւախքը շարունակւում է, ոչ մի բանով չի տարբերւում: